Ας νοιαζόμαστε ο ένας τον άλλο, ειλικρινά!

Καλή Ανάσταση με φωτεινές σκέψεις, φωτεινές πράξεις και λιγότερο εγωισμό!

Photo by Boba Jaglicic on Unsplash

Εν μέσω πανδημίας, αγωνίας, φόβου αλλά και προσδοκίας ανάκαμψης έρχεται η Ανάσταση του Κυρίου φέτος. Μια διαφορετική κατ' οίκων Ανάσταση  που πολλούς τους ξένισε, άλλους τους στεναχώρησε, άλλους τους θύμωσε και άλλοι το δέχτηκαν ως τη μοναδική λύση.

Δεν έχει σημασία ποιο είναι το σωστό. Δεν έχει σημασία αν ήταν υπερβολικό ή όχι. Σημασία έχει τι σημαίνει για τον καθένα από μας η Ανάσταση και πως θα κρατήσουμε το φως της, στο μυαλό και την ψυχή μας. Αυτό πρέπει να σκεφτούμε.

Η Ανάσταση δεν είναι έθιμο που ξαφνικά και βίαια καταργήθηκε. Είναι η νίκη της ζωής ενάντια στο θάνατο. Είναι η νίκη του φωτός ενάντια στο σκοτάδι. Η νίκη του πνεύματος ενάντια στο σκοταδισμό και την κονσερβοποιημένη σκέψη, που κατευθύνει ομάδες, λαούς, έθνη. Είναι η ελεύθερη βούληση να πιστεύεις στο καλό και να το πράττεις σε κάθε σου βήμα, αδιαφορώντας για το όποιο κόστος.

Είναι η πολυτέλεια που σου χαρίζει να ζεις ως Άνθρωπος και αυτό δεν ορίζεται από χώρους, σημεία, τοποθεσίες. Ορίζεται μονάχα από το μυαλό και την ψυχή τα οποία κανείς δεν μπορεί να περιορίσει, να φυλακίσει, να αλλοιώσει αν δεν έχει τη δική μας συγκατάθεση.

Photo by Bruno Martins on Unsplash

Ο πρώτος μήνας του χρόνου και ο δεύτερος του χειμώνα σηματοδοτεί κάθε νέα αρχή με την Πρωτοχρονιά να γιορτάζεται σ’ ολόκληρο τον κόσμο με κάθε λαμπρότητα. Πέμπτος μήνας του χριστιανικού έτους, ονομαζόμενο και ενιαυτό ήταν ενδέκατος στη σειρά στο ρωμαϊκό ημερολόγιο.

Στο αρχαίο αττικό ημερολόγιο ο Ιανουάριος στο πρώτο του δεκαπενθήμερο αντιστοιχούσε με τον Ποσειδώνα και στο δεύτερο δεκαπενθήμερο με τον Γαμηλιώνα ενώ ήταν ο Σαββάθ των Εβραίων και ο Τωβί των Αιγυπτίων.

Πήρε το όνομά του από το θεό κάθε αρχής κατά τη ρωμαϊκή μυθολογία, τον Ιανό. Ο Ιανός ήταν ένας θεός με δύο μορφές που παριστάνεται άλλοτε με κλειδιά και άλλοτε με τριακόσιες ψήφους στο δεξί του χέρι και εξήντα πέντε στο αριστερό, που συμβόλιζαν τις μέρες του ενιαυτού σύμφωνα με τον κ. Ηλία Αναγνωστάκη Διευθυντή Ερευνών του Τομέα Βυζαντινών Ερευνών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Αξίζει να μάθουμε πως θεωρούσαν τον Ιανό, πατέρα του αιώνος και για το λόγο αυτό τον ονόμαζαν και «Αιωνάριο» ενώ είχαν οριστεί δώδεκα πρυτάνεις να τον υμνούν και στο ναό του υπήρχαν δώδεκα βωμοί όσοι και οι μήνες του χρόνου.

Για τους Ρωμαίους ο Ιανουάριος, στα πρώτα χρόνια της ιστορίας τους, δεν ήταν ο πρώτος μήνας του χρόνου. Πρώτος ήταν ο Μάρτιος και η 1η Μαρτίου ήταν η Πρωτοχρονιά τους. Όταν ο μυθικός βασιλιάς των Ρωμαίων Νούμας Πομπίλιος οργάνωσε το ημερολόγιο με βάση τον ήλιο, ο Ιανουάριος έγινε ο πρώτος μήνας του χρόνου. Πολλοί ήταν οι Ρωμαίοι που εξακολουθούσαν να γιορτάζουν την 1η του Μαρτίου θυμούμενοι την αρχική τους πρωτοχρονιά την οποία ονόμαζαν πλέον πάτριον.

Πολλά ονόματα έχει δώσει ο λαός μας στον Ιανουάριο με γνωστότερο το «Γενάρης» επειδή τότε γεννούν τα γιδοπρόβατα. Αλλού τον ονομάζουν και «Μεσοχειμώνα» επειδή είναι ο μεσαίος από τους τρεις μήνες του χειμώνα, ενώ ονομάζεται και «Γατόμηνας» επειδή τότε ζευγαρώνουν οι γάτες. Δεν λείπουν βέβαια και ονομασίες όπως «Μεγάλος μήνας» ή «Τρανός» ή «Μεγαλομηνάς», αφού εκτός από τη θέση του στο ημερολόγιο έχει διάρκεια μεγάλη, 31 ημέρες, σε αντίθεση με τον Φεβρουάριο που τον ακολουθεί.

Λέγεται πως ο Ιανουάριος έχει το πιο λαμπερό φεγγάρι αν θυμηθούμε και τη ρήση: «Του Γενάρη το φεγγάρι, παρά ώρα μέρα μοιάζει» ενώ πολλοί είναι εκείνοι που τον ονομάζουν «Γελαστό» λόγω των αλκυονίδων ημερών που είναι γλυκός ο καιρός και θυμίζει άνοιξη. Άλλοι, τον ονομάζουν «Κλαδευτή» επειδή είναι ο μήνας του κλαδέματος και «Κρυαρίτη» επειδή είναι ο κατ’ εξοχήν μήνας που κάνει κρύο.

Μια άλλη πολύ γνωστή ονομασία του Ιανουαρίου είναι «Καλαντάρης» γιατί λέγονται τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς και όπως αναφέρει ο κ. Σπύρος Τραϊανός είναι ο μήνας των δώρων των Καλενδών, που κατά τη Βυζαντινή εποχή ήταν δώρα αντί για το 13ο μισθό που γνωρίζουμε στη σύγχρονη εποχή. Στην αρχή του χρόνου άρχιζε στο Βυζάντιο η θητεία των Υπάτων οι οποίοι σχημάτιζαν μια πομπή στους δρόμους και σκορπούσαν νομίσματα, τα οποία μάλιστα στην αρχή ήταν χρυσά και αργότερα (επί Ιουστινιανού) ασημένια. Αυτά, τα μάζευαν τα παιδιά κυρίως που πήγαιναν στα σπίτια συγγενών ή και φίλων να ευχηθούν. Από εκεί προέρχεται και το έθιμο των καλάντων που φθάνει ως τις μέρες μας και επεκτάθηκε σε όλες τις μέρες του Δωδεκαήμερου με αρχή την παραμονή των Χριστουγέννων.

Ο Ιανουάριος και η Πρωτοχρονιά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το «ποδαρικό» και τη βασιλόπιτα με ποικίλα έθιμα ανά περιοχή της Ελλάδας που αφορούν την καλοτυχία, την καλή σοδειά και την ευημερία του κάθε σπιτικού. Σε πολλά μέρη μάλιστα το τελετουργικό του ποδαρικού της Πρωτοχρονιάς έπαιρνε τη μορφή μαγικοδεισιδαιμονικής τελετουργίας σύμφωνα και με τον κ. Γ. Αικατερινίδη (δρ Λαογραφίας), που ευτυχώς σιγά – σιγά εξαλείφτηκαν.

Πολλές οι εορτές οι Ιανουαρίου με πρώτη τη γιορτή του Αγ. Βασιλείου και της Περιτομής του Χριστού, τα Άγια Θεοφάνια στις 6, του Αγ. Ιωάννη του Βαπτιστή στις 7, του Αγ. Αντωνίου στις 17, του Αγ. Αθανασίου στις 18, του Αγ. Γρηγορίου στις 25 και των Τριών Ιεραρχών στο τέλος του.

Photo by DiEtte Henderson on Unsplash

Photo by Brigitta Schneiter on Unsplash

Ο τελευταίος μήνας του χρόνου ο Δεκέμβρης είναι ο πρώτος του χειμώνα και ένας από τους επτά μήνες που έχουν διάρκεια 31 ημερών. Το όνομά του προέρχεται από το λατινικό decem, που σημαίνει δέκα, μια που ο Δεκέμβριος ήταν ο δέκατος και τελευταίος μήνας του Ρωμαϊκού ημερολογίου. Όταν αργότερα προσθέθηκαν ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος και έγινε το ημερολόγιο δωδεκάμηνο, ο Δεκέμβρης έχασε τη θέση του, (από δέκατος, δωδέκατος) αλλά διατήρησε το όνομά του. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κόμμοδος θέλησε να τον μετονομάσει σε Αμαζόνιο (προς τιμήν της γυναίκας του) αλλά η ονομασία αυτή δεν επικράτησε. Ο λαός μας τον ονομάζει και «Ασπρομηνά ή χιονιά» αφού από τις 22 του μήνα μπαίνουμε επίσημα στο χειμώνα και ξεκινούν οι χιονοπτώσεις.

Photo by Robson Hatsukami Morgan on Unsplash

Ο τελευταίος μήνας του Φθινοπώρου κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο, έχει τριάντα ημέρες. Ξεκινά κάθε χρόνο την ίδια μέρα που ξεκινά ο Φεβρουάριος και ο Μάρτιος εκτός από τις δίσεκτες χρονιές. Στην αρχαιότητα οι Πλειάδες το πανέμορφο αυτό ανοιχτό αστρικό σμήνος που σήμερα το ξέρουμε όλοι με την ονομασία Πούλια, όταν έδυε αμέσως μετά την ανατολή του Ήλιου στα μέσα του μήνα, σηματοδοτούσε την αλλαγή του καιρού και την έλευση κρύου. Έτσι οι γεωργοί έσπευδαν να ολοκληρώσουν τη σπορά των χωραφιών και οι κτηνοτρόφοι να κατέβουν στα χειμαδιά.
Η παροιμία «Στις δεκαφτά ή στις δεκοχτώ πέφτει η Πούλια στο γιαλό, και πίσω παραγγέλνει: μήτε τσομπάνος στα βουνά, μήτε γεωργός στους κάμπους» είναι χαρακτηριστική.

Η ημέρα της γιορτής του Αγίου Μηνά (11 Νοεμβρίου) είναι για το λαό ορόσημο της έλευσης κρύου και η γιορτή του Αγίου Ανδρέα (30 Νοεμβρίου) ο καιρός είναι χειμωνιάτικος και το κρύο αντριεύει. Στο λαό μας ο Νοέμβρης είναι γνωστός και με το όνομα «Ανακατωμένος» επειδή ο καιρός είναι ακατάστατος και Σποριάς ή Μεσοσπορίτης γιατί τότε σπέρνονται τα δημητριακά.

Ο μήνας αυτός είναι κυρίως συνδυασμένος με το μάζεμα της ελιάς, όπου παλιότερα οι γυναίκες με καλάθια μάζευαν μια – μια τις ελιές και οι μαζωχτάδες ράβδιζαν τα κλαδιά για να μαζέψουν τον καρπό, σύμφωνα και με τον Νίκο Ψιλάκη δημοσιογράφο και συγγραφέα (Μάστερ Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας),

Γνωστότερη από τις γιορτές του μήνα είναι η εορτή των Ταξιαρχών Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ στις 8, γι’ αυτό και σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας ο Νοέμβρης ονομάζεται και ΑΪ – Ταξιάρχης ή Αρχαγγελίτης. Σύμφωνα με τον δρ. Γ. Αικατερινίδη ο Αρχάγγελος Μιχαήλ θεωρείται και ως ο ψυχοπομπός άγγελος γι’ αυτό σε κάποιες περιοχές της χώρας, ενώ κάθε βράδυ άφηναν τα παπούτσια τους έξω από το σπίτι για να μην λερώσουν, την παραμονή της γιορτής του οι πιστοί έπαιρναν τα παπούτσια τους μέσα στο σπίτι, για να μην τα δει ο αρχάγγελος και τους πάρει πριν την ώρα τους.

Στις 14 Νοεμβρίου είναι η γιορτή του Αγ. Φιλίππου που ήταν φτωχός γεωργός ο οποίος δούλευε ολημερίς στο χωράφι του. Όταν γύρισε το βράδυ στο σπίτι του έσφαξε το μοναδικό βόδι που είχε και το κρέας του το μοίρασε στους συγχωριανούς του για να «αποκρέψουν» να ξεκινήσουν δηλαδή μετά την κατανάλωση του κρέατος τη Νηστεία για τα Χριστούγεννα. Όταν όμως ξύπνησε την επόμενη μέρα, βρήκε το ζώο του ολοζώντανο από θαύμα και επειδή ήταν αγαθός άνθρωπος όταν πέθανε άγιασε και η μέρα της γιορτής του σηματοδοτεί από τότε τη νηστεία των Χριστουγέννων, όπως αναφέρει ο κ. Γ. Αικατερινίδης.

Στις 25 του μήνα έχουμε τη γιορτή της Αγ. Αικατερίνης η οποία υπήρξε γυναίκα σπάνιας σοφίας και ομορφιάς. Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια στα χρόνια του Μαξιμιλιανού και όπως αναφέρει η εκκλησιαστική παράδοση η Αικατερίνη μετέστρεψε στον χριστιανισμό πολλούς φιλόσοφους και κρατικούς αξιωματούχους της εποχής της αλλά και άλλους επιφανείς σε σημείο που εξόργισε τον αυτοκράτορα ο οποίος και διέταξε τον βασανισμό και τον αποκεφαλισμό της.

Στις 21 Νοέμβρη γιορτάζουμε τα Εισόδια της Θεοτόκου, μιας γιορτής που καθιερώθηκε τον 8ο αιώνα μ. Χ σύμφωνα με τον κ. Σ. Αγουρίδη. Η παράδοση αναφέρει πως οι γονείς της Παναγίας την πήγαν στο Ιερό των Ιεροσολύμων όταν εκείνη ήταν τριών χρόνων και την αφιέρωσαν στο Θεό. Εκεί την υποδέχτηκε ο Ζαχαρίας (ιερέας, πατέρας του Ιωάννη του Προδρόμου) την εισήγαγε στο Ιερό και παρέμεινε εκεί μέχρι τα δεκατέσσερα της χρόνια.

Στα μέσα του Νοεμβρίου κάνει την εμφάνισή της η «βροχή των Λεοντιδών». Πρόκειται για ένα ετήσιο φαινόμενο όπου δεκάδες φωτεινά πεφταστέρια στολίζουν τον ουρανό δημιουργώντας μια βροχή διαττόντων αστέρων, που ονομάζεται έτσι επειδή τα σωματίδια αυτά προέρχονται από την κατεύθυνση του αστερισμού του Λέοντα και τα αφήνει πίσω του ο κομήτης Τέμπλ – Τάλ. Αυτό που συμβαίνει είναι στην ουσία μια «αστρική συνάντηση», καθώς η Γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της και σε συγκεκριμένη τροχιά γύρω από τον Ήλιο, κάθε Νοέμβρη συναντά το σύννεφο των σωματιδίων του κομήτη Τεμπλ – Ταλ, που όπως είναι μαζεμένα σε ομάδες, τέμνουν την τροχιά της Γης η οποία πέφτει πάνω στο σύννεφο αυτό. Τα μικροσκοπικά αυτά σωματίδια τα οποία είναι εξαιρετικά ελαφρά (μόλις ένα γραμμάριο) χτυπούν τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας της Γης και αναφλέγονται. Αυτή η ανάφλεξη ιονίζει τα γύρω στρώματα της ατμόσφαιρας σχηματίζοντας μια φωτεινή σφαίρα η οποία κινείται με ταχύτητα 30 – 60 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο και εμείς τη βλέπουμε από τη Γη ονομάζοντάς τη πεφταστέρι.

Αν μάλιστα έχει προηγηθεί η διέλευση κάποιου κομήτη, τότε τα πεφταστέρια μπορεί να ξεπεράσουν και τα χίλια ανά ώρα και τότε η «βροχή» ονομάζεται «καταιγίδα», με τη μεγαλύτερη να έχει καταγραφεί στις 12 προς 13 Νοεμβρίου του 1833 και να αναφέρεται ως «Καταιγίδα των Λεοντιδών». Ένας ιστορικός το 1878 τη θεώρησε ως ένα από τα 100 πιο σημαντικά γεγονότα του αιώνα, ενώ υπάρχουν πολλές ξυλογραφίες που έχουν απεικονίσει το γεγονός. Δεν είναι λίγοι οι κοινωνιολόγοι που σ’ αυτό το ουράνιο φαινόμενο έχουν αποδώσει την εξάπλωση της θρησκομανίας που επηρέασε τα επόμενα χρόνια την κοινωνική εξέλιξη των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.
πηγές πληροφοριών: wikipedia.org, dogma.gr

Ο Οκτώβρης, δεύτερος μήνας του Φθινοπώρου και δέκατος του έτους φέρνει πολλές βροχές στους γεωργούς γι’ αυτό και τον ονομάζουν και «Βροχάρη». Επειδή είναι και εποχή σποράς ονομάζεται σε πολλά μέρη της Ελλάδας «Σποριάτης, Σποριάς και Σπαρτός.

Η επίσημη ονομασία του οφείλεται στη θέση του στο αρχαίο δεκάμηνο ρωμαϊκό ημερολόγιο. Ήταν ο όγδοος κατά σειρά μήνας και έτσι το όνομά του προέρχεται από τον αριθμό οχτώ. Αργότερα σ' αυτό το ημερολόγιο, προστέθηκαν οι μήνες Ιανουάριος και Φεβρουάριος και ο Οκτώβριος άλλαξε θέση (από όγδοος έγινε δέκατος) όχι όμως και όνομα.

Στην αρχαιότητα ονομαζόταν Πυανεψιών από τη γιορτή των Πυανέψιων που γίνονταν προς τιμήν του θεού Απόλλωνα. Γενικότερα, η εποχή του Οκτώβρη ήταν πλούσια σε γιορτές όπως τα Θησεία, τα Απατούρια, τα Θεσμοφόρια αφού ήταν εποχή σποράς και οι άνθρωποι ήθελαν να εξασφαλίσουν καλή σοδειά. Μάλιστα λέγεται πως οι Ρωμαία θυσίαζαν ένα άλογο στο Πεδίον του Άρεως για να πάει καλά η σοδειά τους. Αξίζει να θυμόμαστε πως για την Αθήνα και την Ελευσίνα είναι ο μήνας που άρχιζαν και διεξάγονταν το μεγαλύτερο μέρος των Ελευσίνιων Μυστηρίων.

Ενδιαφέρον έχει το γεγονός πως με τον Ιανουάριο έχουν ένα κοινό. Ξεκινούν και οι δύο μήνες την ίδια μέρα, εκτός από τις δίσεκτες χρονιές.

Είναι η εποχή των χρυσανθέμων που ονομάζονται και αγιοδημητριάτικα και στην Κύπρο οχτωβρούδια. Δεν είναι όμως τα μόνα λουλούδια που ανθίζουν αυτή την εποχή. Μαζί με τα χρυσάνθεμα ανθίζουν και τα κυκλάμινα στις πλαγιές των βουνών και στα βράχια, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και ο μεγάλος μας ποιητής Γιάννης Ρίτσος στο ποίημά του «Κουβέντα με ένα λουλούδι» που ανήκει στην συλλογή «Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας» και μελοποιήθηκε από το Μίκη Θεοδωράκη.

Πολλές οι γιορτές του Οκτωβρίου με πιο μεγάλη του Αγίου Δημητρίου στις 26 του μήνα. Σε πολλά μέρη ονομάζεται και «Αι-Δημητριάτης» ή «Αι-Δημήτρης». Όπως αναφέρουν οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Στράτος Θεοδοσίου και Μάνος Δανέζης «Η γιορτή αυτή, που θεωρείται από το λαό μας ορόσημο του χειμώνα, συνδυάζεται με τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου στις 23 Απριλίου. Στο γεωργικό καλαντάρι οι δυο αυτές γιορτές αποτελούν τις χρονικές τομές που χωρίζουν το έτος σε δυο ίσα μέρη, στο χειμερινό και στο θερινό εξάμηνο αντίστοιχα».

Ο Οκτώβριος έχει φυσικά και τη γιορτή του Ευαγγελιστή Λουκά στις 18, καθώς και τη γιορτή του πολιούχου των Αθηνών Διονυσίου του Αρεοπαγίτου στις 3 του μήνα.

Ο Οκτώβρης συνδέεται με σημαντικά γεγονότα της ιστορίας μας. Η κ. Μαρίνα Πετράκη ιστορικός, συγγραφέας και Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Κεντ στη Σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ιστορία αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η νικηφόρα είσοδος στη Θεσσαλονίκη στις 26 Οκτωβρίου 1912 μεταμόρφωσε την αμελητέα Ελλάδα σε υπολογίσιμη δύναμη. Η απόρριψη του φασιστικού τελεσίγραφου στις 28 Οκτωβρίου 1940 συμπύκνωσε σε μια λέξη την ομοψυχία και αγωνιστικότητα που στήριξαν, πέρα από κάθε ελπίδα και απελπισία, τον αγώνα στα βουνά της Αλβανίας, στις πόλεις και την ύπαιθρο της κατεχόμενης Ελλάδας. Η απελευθέρωση της Αθήνας στις 12 Οκτωβρίου 1944 πυκνώνει συμβολικά το πέρασμα από τον εφιάλτη του εξανδραποδισμού στις προσδοκίες, και τις διαψεύσεις, του μεταπολεμικού κόσμου μας».

Ο μήνας κλείνει με την Εθνική μας Εορτή της 28ης Οκτωβρίου 1940. Ημέρα μνήμης για την επέτειο του ΟΧΙ που σηματοδότησε την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου και την είσοδο της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

photo by Brigitte Tohm on unsplash

Πρώτος μήνας του Φθινοπώρου ο Σεπτέμβρης με διάρκεια 30 ημερών, οφείλει το όνομά του στη σειρά που είχε στο Ρωμαϊκό ημερολόγιο, στο οποίο κατείχε την έβδομη θέση (Σεπτέμβριος σημαίνει έβδομος, septem - σέπτεμ = επτά). Αργότερα στο Ρωμαϊκό ημερολόγιο προστέθηκαν ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος και έτσι ο Σεπτέμβρης βρέθηκε στην ένατη θέση, χωρίς όμως να αλλάξει το όνομά του.

Με καιρό ήπιο και ζεστό ο Σεπτέμβρης αντιπροσωπεύει το “μικρό καλοκαιράκι” και ας ανοίγουν τα σχολεία. Ο Ήλιος μπαίνει στο ισημερινό σημείο της τροχιάς του στις 22 και η φύση προετοιμάζεται σιγά σιγά για το Φθινόπωρο.

Από τις αρχές του 4ου αι. μ.Χ. ο Σεπτέμβριος καθιερώθηκε ως η αρχή του εκκλησιαστικού και του πολιτικού έτους, αφού η 1η Σεπτεμβρίου συνέπιπτε με την αρχή της ινδικτιώνος, που μέχρι σήμερα η Ορθόδοξη Εκκλησία εξακολουθεί να γιορτάζει ως “αρχή της ινδικτίου” σύμφωνα με την Μαρίνα Δετοράκη (καθ. Βυζαντινής Φιλολογίας και Ελληνικής Παλαιογραφίας στο Πανεπιστημιο Κρήτης) που αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η λέξη ινδικτιών σημαίνει κατ’ αρχήν τον προσδιορισμό του ετήσιου ποσού που έπρεπε να καταβάλλουν οι Ρωμαίοι πολίτες ως φόρο. Συνεκδοχικά, πήρε τη σημασία της οικονομικής χρονιάς, και όταν οι φόροι ρυθμίζονταν με βάση μια περίοδο περισσοτέρων ετών, ινδικτιών ονομάστηκε το σύνολο αυτών των ετών… Κατέληξε έτσι να σημαίνει ένα θεσμοθετημένο κύκλο 15 ετών, συνεχώς επαναλαμβανόμενο (όπως η εβδομάδα ή ο μήνας), που χρησιμοποιήθηκε για τη χρονολόγηση πράξεων και γεγονότων… που τελικά παγιώθηκε ως το δημοφιλέστερο σύστημα χρονολόγησης για τους Βυζαντινούς, και η 1η Σεπτεμβρίου ως η αρχή του έτους τους».

Αυτός είναι ο λόγος που σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας η 31 Αυγούστου ονομάζεται “κλειδοχρονιά”, επειδή “κλειδώνει” τελειώνει με άλλα λόγια ο προηγούμενος χρόνος και ξεκινά την 1η Σεπτέμβρη ο καινούργιος “αρχιχρονιά”.

Λόγω της μεγάλης γιορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στις 14 του μήνα, ο Σεπτέμβρης ονομάζεται και Σταυριάτης ή Σταυρίτης σύμφωνα με τον δρ Λαογραφίας κ. Γ. Αικατερινίδη: «Η μέρα της γιορτής αυτής σε πολλά μέρη αποτελεί χρονικό σταθμό στις τοπικές αγροτικές και ποιμενικές εργασίες και λαμβάνεται ως η αρχή ή το τέρμα για τις σχετικές συμβάσεις. Αλλά σταθμό αποτελούσε παλαιότερα και για τους ναυτικούς, οι οποίοι τότε σταματούσαν τα μακρινά ταξίδια με ιστιοφόρα, όπως συμβούλευε η παροιμία: “Του Σταυρού, σταύρωνε και δένε”. Στις εκκλησίες μοιράζεται τη μέρα αυτή βασιλικός, εκκλησιαστική συνήθεια που πηγάζει από την παράδοση ότι στο μέρος όπου βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός είχε φυτρώσει το αρωματικό αυτό φυτό, που για το λόγο αυτό λέγεται και σταυρολούλουδο… Με το βασιλικό από την εκκλησία και με αγιασμό της ημέρας ετοιμάζεται το νέο προζύμι για όλη τη χρονιά».

Η πιο γνωστή ονομασία του Σεπτεμβρίου είναι “Τρυγομηνάς ή Τρυγητής” όπως χαρακτηριστικά γράφει η Αικατερίνη Πολυμέρου – Καμηλάκη διδάκτωρ Λαογραφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών: «Την καθολική και πυρετώδη συμμετοχή της κοινότητας αποδίδει η παροιμιακή φράση “θέρος, τρύγος, πόλεμος”. Η συμμετοχή όλων των κατοίκων του οικισμού αναδείκνυε τον τρύγο σε ευχάριστη εργασία, που συχνά έπαιρνε το χαρακτήρα πανηγυριού… Η μεταφορά των σταφυλιών στο ληνό (πατητήρι, αργαστήρι, καρούτα, πατερό, τραπεζονιά, σκαφόνι κ.ά.) γίνεται με ζώα, με κάρα ή με μηχανικά μέσα, σήμερα πια στα πατητήρια. Το πατητήρι διαφέρει από περιοχή σε περιοχή ως προς το σχήμα και τη χωρητικότητα. Αλλού είναι κτιστή παραλληλεπίπεδη δεξαμενή με κλίση του δαπέδου προς την πλευρά απ’ όπου εξέρχεται ο μούστος, αλλού είναι ένας μεγάλος ξύλινος ή πλεχτός φορητός κάδος, που τοποθετείται κατά το πάτημα πάνω σε κτιστή δεξαμενή (υπολήνιο, αποδοχάρι, δοχειό κ.ά.), μέσα στην οποία ρέει ο μούστος. Το πάτημα των σταφυλιών γίνεται από τους “πατητάδες”. Το γλεύκος (μούστος, απόσταμα, βράσμα, λαγάρι, πρόσυρο κ.ά.) μεταφέρεται και αποθηκεύεται συνήθως σε μεγάλα βαρέλια, που έχουν πλυθεί με ειδικά αρωματικά φυτά (σχίνο, μυρτιά, δάφνη κ.ά.) κι έχουν απολυμανθεί με θειάφι ή έχουν ρετσινωθεί. Μέσα εκεί ο μούστος “βράζει”, ζυμώνεται και γίνεται κρασί».

Ο τρύγος των αμπελιών και η δημιουργία του κρασιού είναι μια πανάρχαια διαδικασία με τους αρχαίους Έλληνες να ασχολούνται με αυτό από το 1700 π. Χ. έχοντάς το ως βασικό συστατικό της διατροφής τους, ενώ η μυθολογία συνδέει το κρασί με το θεό Διόνυσο. Ένας μύθος αναφέρει πως πρώτος υποδέχτηκε το Διόνυσο στην Αττική ο Ικάριος και από αυτόν έμαθε την τέχνη του κρασιού. Μάλιστα στον τόπο που έγινε η πρώτη εκείνη συνάντηση φυτεύτηκε το πρώτο αμπέλι και η περιοχή ονομάστηκε Διόνυσος.

Στους χριστιανικούς χρόνους και στην Ορθόδοξη Εκκλησία το αμπέλι και το κρασί αποτελούν θεμελιώδη σημεία της πίστης. Στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο αναφέρεται: “ Ἐγώ εἰμι ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή, καὶ ὁ πατήρ μου ὁ γεωργός ἐστι. “ και το κρασί είναι το βασικό συστατικό της Θείας Κοινωνίας που μετατρέπεται σε Αίμα Χριστού.

Photo by Nick Karvounis on Unsplash

Ο Αύγουστος ήταν ο δεύτερος μήνας του έτους στο αττικό ημερολόγιο και το όνομά του ήταν Μεταγειτνιών και είχε 29 ημέρες, ενώ στο παλιό ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο έκτος μήνας και για το λόγο αυτό το όνομά του ήταν Sextilis και είχε 31 ημέρες. Το 8 π.Χ. ο Αύγουστος Καίσαρας έδωσε το όνομά του στο μήνα. Λέγεται μάλιστα πως ο Αύγουστος έβαλε το μήνα στη θέση αυτή για να τιμήσει το θάνατο της Κλεοπάτρας η οποία έβαλε τέλος στη ζωή της στις 12 Αυγούστου του 30 π.Χ.

Στο Βυζαντινό ημερολόγιο ήταν ο τελευταίος μήνας του χρόνου με την 31 Αυγούστου να γιορτάζεται ως παραμονή της Πρωτοχρονιάς.

Σε κάποιες περιοχές θεωρούσαν πως ο Αύγουστος συμπίπτει με την “εώα επιτολή” του Σείριου, δηλ. Την ανατολή του λαμπρότερου άστρου της νύχτας λίγο πριν την ανατολή του Ήλιου, όπως αναφέρουν οι Mάνος Δανέζης, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Στράτος Θεοδοσίου, αναπληρωτής καθηγητής: «Ο Σείριος είναι το λαμπρότερο άστρο του αστερισμού του Μεγάλου Κυνός και η εώα επιτολή του σ’ αυτή τη χρονική περίοδο είχε συνδεθεί στην αρχαιότητα με τα κυνικά καύματα (τα dies caniculariae των Λατίνων), δηλαδή με τις θερμότερες ημέρες του έτους, τα οποία καύματα οι αρχαίοι απέδιδαν στην επί πλέον αύξηση της θερμοκρασίας από την υποτιθέμενη προσθήκη της ακτινοβολίας του Σείριου στην ακτινοβολία του Ήλιου».

Πολλές είναι οι γιορτές του Αυγούστου με γνωστότερη την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις 15 (δεκαπενταύγουστος), αλλά και τη γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στις 6 του μήνα, καθώς και τα εννιάμερα της Παναγίας στις 23.

Σύμφωνα με την λαογράφο Ελένη Ψυχογιού: «Τα πανηγύρια της Παναγίας τελούνται παραδοσιακά στο απόγειο του καλοκαιριού, όταν έχει ολοκληρωθεί ο παραγωγικός κύκλος, αφήνοντας στους ανθρώπους χρόνο σχόλης και προσόδους για να καταναλώσουν σε μια ‘τελετουργική σπατάλη’… Πέρα από εκδηλώσεις πίστης, τα πανηγύρια αποτελούν συλλογικά πολυσύνθετα και ύψιστης σημασίας επικοινωνιακά γεγονότα, που λειτουργούν ως θεμέλια πολιτισμού για τις ανθρώπινες κοινότητες ακόμα και στις μέρες μας, με όποια μορφή επιτελούνται κατά τόπους».

Ο Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης αναφέρει για τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος: «...έθιμο από τα πιο διαδεδομένα, με μορφή θρησκευτικού νομίμου, είναι η προσκομιδή στις εκκλησίες και ευλόγηση με ειδική ευχή των πρώτων σταφυλιών της χρονιάς… Σ’ αυτό το έθιμο επιζεί η αρχαία συνήθεια των απαρχών, της προσφοράς δηλαδή των πρώτων καρπών στους θεούς, όπως εκφραζόταν στην ιστορική αρχαιότητα ως συγκροτημένη λατρευτική εκδήλωση με τις εορτές των Θαργηλίων, των Θαλυσίων και των Πυανοψίων».

Αξίζει να θυμόμαστε πως στις 27 του μήνα γιορτάζεται η ανακάλυψη μιας εκκλησίας στη Ρόδο η οποία χρονολογείται στα μέσα του 14ου αιώνα. Σε μία από τις εικόνες της εκκλησίας απεικονίζεται ο Άγιος Φανούριος ο οποίος μέχρι τότε ήταν άγνωστος. Ο τότε μητροπολίτης του νησιού Νείλος αποφάσισε να αφιερώσει την εκκλησία (η οποία ανακαινίστηκε) στον άγιο και του οποίου η μνήμη εορτάζεται από τότε την ημέρα της ανακάλυψης της εκκλησίας και της εικόνας του και στις 29 του μήνα εορτάζουμε την Αποτομή της Τιμίας Κεφαλής του Ιωάννη του Προδρόμου.

Πλούσιος σε καρπούς ο Αύγουστος όπως και οι λαϊκές του ονομασίες Συκολόγος, Τραπεζοφόρος και Διπλοχέστης είναι μόνο μερικές από αυτές.

Ο Αύγουστος είναι συνυφασμένος με τις διακοπές, τα μπάνια στη θάλασσα, την ξεκούραση και την ξενοιασιά. Είναι ο μήνας που αδειάζουν τα αστικά κέντρα και σφύζουν από ζωή τα νησιά και όλοι οι παραθαλάσσιοι προορισμοί της χώρας, αφού η πλειοψηφία των εργαζόμενων παίρνει την άδειά του αυτό το μήνα.

Photo by Julian Paul on Unsplash

Ο Ιούλιος πήρε το όνομά του από τον Αύγουστο Καίσαρα ο οποίος ήθελε να τιμήσει τον Ιούλιο Καίσαρα και του έδωσε το όνομά του. Μέχρι τότε ονομαζόταν στα λατινικά Quintilis και ήταν ο πέμπτος μήνας του παλιού ρωμαϊκού ημερολογίου. Στο αττικό ημερολόγιο ήταν ο πρώτος μήνας, ονομαζόταν Εκατομβαιών και είχε διάρκεια τριάντα ημερών που αντιστοιχούσε στο χρονικό διάστημα από 23 Ιουνίου ως 23 Ιουλίου.

Για τους αρχαίους που έδιναν μεγάλη σημασία στην γεωργία και στις δουλειές, που είχαν σχέση με αυτή, ο Ιούλιος είναι ο μήνας που γίνεται το αλώνισμα και για το λόγο αυτό, ονομάζεται και Αλωνάρης ή και Αλωνιστής. Το αλώνισμα των δημητριακών γινόταν σε χώρο που φυσούσαν οι περισσότεροι άνεμοι, το αλώνι είχε σχήμα κυκλικό και στη μέση βρισκόταν το ξύλινο δοκάρι (στρέτζερο ή στρογερό) γύρω από το οποίο έτρεχαν τα ζώα (άλογα, βόδια, μουλάρια ή γαϊδούρια) τα οποία ήταν ζεμένα το ένα δίπλα στο άλλο και γυρνούσαν γύρω από ένα κεντρικό στύλο πατώντας τα στάχυα. Στη συνέχεια με τη βοήθεια ενός εργαλείου που λεγόταν δικράνι (κάτι σαν φτιάρι) γινόταν το λίχνισμα, ο διαχωρισμός δηλαδή του καρπού από το άχυρο, πάντα με τη βοήθεια του ανέμου.

Αξίζει να αναφέρουμε πως σύμφωνα με το έθιμο ή τη δεισιδαιμονία, δεν επιτρεπόταν να πάει γυναίκα με ρόκα γνέθοντας στο αλώνι γιατί θα έδιωχνε τον άνεμο και έτσι δεν θα μπορούσαν να λιχνίσουν. Κάποια από τα έθιμα του αλωνισμού προέρχονται από τα αρχαιοελληνικά Θαλύσια που γίνονταν προς τιμήν της θεάς Δήμητρας. Σύμφωνα με τη λαογραφία άμεση σύνδεση με το λίχνισμα έχει ο προφήτης Ηλίας που διαφεντεύει τους ανέμους, δίνοντας ένα ακόμα προσωνύμιο στο μήνα αυτό του Αηλίατη ή Αηλιά.

Και μια που αναφέρουμε τον προφήτη Ηλία, του οποίου η μνήμη γιορτάζεται στις 20 του μήνα, αξίζει να θυμόμαστε πως ο Άγιος συνδέεται και με τις βροχές στις κορυφές των βουνών. Γι' αυτό και σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας θα βρούμε και από ένα ξωκλήσι αφιερωμένο σε κείνον. Βέβαια από την αρχαιότητα οι κορυφές των βουνών υπήρξαν κέντρα λατρείας και ταυτίζονταν με το Δία που ήλεγχε τα μετεωρολογικά φαινόμενα και παρουσιάζεται στα αγάλματα και στα αγγεία με τις περίφημες αστραπές στο χέρι του. Αυτές οι ιδιότητες προσδόθηκαν αργότερα στον προφήτη Ηλία από τους Έλληνες και τους Σλάβους.

Ο κ. Γ. Αικατερινίδης, δρ Λαογραφίας αναφέρει χαρακτηριστικά: «Οι βροχές και τ’ αστροπελέκια από τον προφήτη Ηλία γίνονται. Ξαπλώνει στα σύννεφα και κοιμάται, όταν είναι να καλοσυνέψει ο καιρός. Μα όταν είναι για νερό, τρέχει με τ’ αμάξι του στον ουρανό και γι’ αυτό βροντάει… Όταν βροντάει, είναι που με το πύρινο αμάξι του κυνηγάει τη Λάμια να τη σκοτώσει, για να μην καταστρέψει τα σπαρτά των ανθρώπων. Οι αστραπές που πέφτουνε τότες είναι οι πύρινες σαγίτες που ρίχνει στη Λάμια ο άγιος».

Πολλές είναι ο γιορτές που έχει ο Ιούλιος και αρκετές είναι αφιερωμένες σε Αγίους που σχετίζονται με την ίαση όπως οι Άγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός (που ήταν γιατροί) στην πρώτη του μήνα, η γιορτή της θεραπεύτριας Αγίας Κυριακής στις 7, η μνήμη της Αγίας Μαρίνας για την ίαση των άρρωστων παιδιών, η Αγία Παρασκευή που σύμφωνα με την παράδοση θεραπεύει τις παθήσεις των ματιών στις 26 του μήνα και ο Άγιος Παντελεήμονας στις 27 ο οποίος ασκούσε φιλανθρωπική ιατρική και ως εκ τούτου θεωρείται ιαματικός Άγιος.

Η ανθρωπολόγος κ. Λ. Παπαγαλάνη εξηγεί: «Η θρησκευτική λαϊκή παράδοση κρατά ζωντανή τη θαυματουργική χαριτοδότηση των αγίων, όπως και των αρχαίων θεοτήτων. Με ευχές, τελετικά δρώμενα και προσφορές, οι πιστοί προσπαθούν, σ’ ένα συνδυασμό ευλάβειας, πίστης, φόβου και προσωπικής ωφέλειας, να διασφαλίσουν την συνεπικουρία των θείων δυνάμεων».

Στις μέρες μας, ο Ιούλιος είναι μαζί με τον ακόλουθό του Αύγουστο, ο μήνας που ξεκινούν οι διακοπές, τα σαββατοκύριακα στη θάλασσα, η φυγή από τις αστικές μεγαλουπόλεις και η ξεκούραση για τους περισσότερους από μας, τους πιο τυχερούς ίσως...

Φωτογραφία της Tamara Budai από το Unspash

Ο πρώτος μήνας του καλοκαιριού ο Ιούνιος, πήρε το όνομά του από την Ήρα (σύζυγο του θεού Δία), που ονομαζόταν στα λατινικά Juno. Ο έκτος μήνας του χρόνου έχει τη δική του ονομασία σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. που σχετίζονται και με τις αγροτικές εργασίες που γίνονται κατά τη διάρκειά του.

Στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας ονομάζεται και Θεριστής συνδεόμενος με την ωρίμανση των δημητριακών και το θερισμό τους. Στα Γρεβενά τον ονομάζουν Κερασάρη, επειδή ωριμάζουν τα κεράσια, στην Άνδρο Ορνιαστή, επειδή γίνεται η τεχνική γονιμοποίηση με ορνούς, ενώ στην Πάρο Ρινιστή. Στο τρίτο δεκαήμερο του Ιουνίου έχουμε το θερινό ηλιοστάσιο αυτό που ο λαός μας ονομάζει "λιοτρόπι" και για το λόγο αυτό του έδωσαν και το όνομα Λιοτρόπης. Λέγεται ακαόμα και Αγιογιαννίτης ή Λαμπαδιάρης λόγω της γιορτής του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου στις 24 του μήνα η οποία συνδέεται με τον Κλήδονα και τις φωτιές που ανάβουν την παραμονή της γιορτής σε κάθε γειτονιά. Οι φωτιές που ονομάζονταν και "μπουμπούνες" ανάβονταν στο κέντρο του χωριού συνήθως αλλά και σε κάθε γειτονιά και συναγωνίζονταν ποια είναι η μεγαλύτερη. Εκεί έκαιγαν και τα μαγιάτικα στεφάνια, ενώ πηδούσαν πάνω από τη φωτιά κορίτσια κι αγόρια. Η ονομασία Ριγανάς του προσδίδεται επειδή αυτή την εποχή μάζευαν τη ρίγανη.

Πολλά τα έθιμα του θερισμού και κάποια κοινά με άλλους λαούς σε Ινδία και Ευρώπη. Όπως για παράδειγμα τα έθιμα που αφορούν τα "τελευταία στάχυα" τα οποία άφηναν αθέριστα ή τα έπλεκαν σε δέσμη με σχήμα σταυρού την οποία ονόμαζαν χτένι, ψαθί ή σταυρό και την τοποθετούσαν στο εικονοστάσι του σπιτιού. Όταν ερχόταν η εποχή της σποράς τα έτριβαν και τα ανακάτευαν με τον καινούργιο σπόρο. Αυτά τα αθέριστα τα ονόμαζαν "τα γένια του νοικοκύρη" ή "τα γένια του Θεού".

Το έθιμο του "Κλήδονα" που ήταν ζωντανό μέχρι τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1970 στην επαρχία έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Πρόκειται για μια από τις πιο τελετουργικές παραδόσεις του τόπου μας και αφορά την αποκάλυψη του μέλλοντα συζύγου στις ανύπαντρες κοπέλες. Η λέξη υπάρχει από την εποχή του Ομήρου και σήμαινε τον ήχο που προπορευόταν πριν από μια προφητεία.

Παραμονή της γιορτής του Αη-Γιάννη στις 23 Ιουλίου, οι ανύπαντρες κοπέλες μαζεύονταν σε ένα σπίτι και ανέθεταν σε κάποια από τη συντροφιά η οποία όμως θα έπρεπε να έχει μητέρα και πατέρα εν ζωή, να φέρει από το πηγάδι ή την πηγή το "αμίλητο νερό". Μάλιστα, την ονόμαζαν "Μαρία". Λεγόταν έτσι γιατί η κοπέλα που θα έφερνε το νερό αλλά και όσες τη συνόδευαν θα έπρεπε να κάνουν όλη τη διαδρομή σε απόλυτη σιωπή.

Επέστρεφαν στη συνέχεια στο σπίτι και άδειαζαν το νερό σε ένα πήλινο δοχείο μέσα στο οποίο κάθε κοπέλα έριχνε ένα προσωπικό αντικείμενο, που το ονόμαζαν ριζικάρι. Συνήθως έριχναν τον βαφτιστικό τους σταυρό ή ένα δαχτυλίδι. Σκέπαζαν το δοχείο με ένα κόκκινο ύφασμα, το τοποθετούσαν σε ανοιχτό χώρο και το "κλείδωναν" λέγοντας: «Κλειδώνουμε τον κλήδονα με τ' Αγιαννιού τη χάρη, κι όποια 'χει καλό ριζικό να δώσει να τον πάρει». Το δοχείο παρέμενε εκεί όλη τη νύχτα κάτω από το φως των αστεριών για να "ξαστριστεί" και η παρέα διαλυόταν, επιστρέφοντας κάθε μια στο σπίτι της. Πίστευαν πως αυτή τη νύχτα θα δουν στον ύπνο τους αυτόν που θα παντρευτούν.

Την επόμενη μέρα (ανήμερα του Αη-Γιάννη) πριν ακόμη βγει ο ήλιος που θα εξουδετέρωνε κάθε μαγική επιρροή των άστρων, η κοπέλα που ορίστηκε να φέρει το νερό, παίρνει το πήλινο δοχείο μέσα στο σπίτι και το μεσημέρι πια ή το απόγευμα μαζεύονται όλες οι κοπέλες μαζί και με τις παντρεμένες γυναίκες της γειτονιάς, συγγενείς (άντρες και γυναίκες) οι οποίοι θα παίξουν το ρόλο των μαρτύρων. Στο κέντρο της συντροφιάς κάθεται η "Μαρία" άνοιγε τον Κλήδονα λέγοντας: «Ανοίγουμε τον κλήδονα με τ' Αγιαννιού την χάρη, και όποια έχει καλό ριζικό σήμερα ναν το πάρει» ενώ ταυτόχρονα ανέσυρε ένα - ένα από το δοχείο τα αντικείμενα που είχαν βάλει οι κοπέλες και αντιπροσώπευε το ριζικό της κάθε μιας. Κάθε φορά που έβγαζε από δοχείο ένα αντικείμενο έλεγε ταυτόχρονα και ένα δίστιχο από τραγούδι ή από ημερολόγιο, θεωρώντας πως το κάθε ένα από τα δίστιχα φανέρωνε το μέλλον της κοπέλας που είχε ρίξει μέσα στην Κλήδονα το προσωπικό της αντικείμενο. Οι υπόλοιποι της παρέας σχολίαζαν και πρότειναν τη δική τους ερμηνεία για κάθε ενδιαφερόμενη. Όταν το σούρουπο πια τελείωνε όλη αυτή η διαδικασία, η κάθε κοπέλα που συμμετείχε, έπρεπε να βάλει στο στόμα της μια γουλιά από το "αμίλητο νερό" και να σταθεί μπροστά σε ανοιχτό παράθυρο. Το πρώτο ανδρικό όνομα που θα άκουγε θα φανέρωνε το όνομα αυτού που θα παντρευόταν, ενώ στηνόταν μεγάλο γλέντι στο χωριό το βράδυ της ίδιας μέρας.

Photo by Boris Smokrovic on Unsplash

Ο χιλιοτραγουδισμένος Μάης είναι ο πέμπτος μήνας του χρόνου κατά το Ιουλιανό και Γρηγοριανό ημερολόγιο και έχει 31 ημέρες. Στο αττικό ημερολόγιο όμως ήταν ο ενδέκατος (μήνας Θαργηλιών) και αντιστοιχούσε με το χρονικό διάστημα από 23 Απριλίου ως 23 Μαίου.

Όπως αναφέρει ο Πλούταρχος η ονομασία του προήλθε από το όνομα της νύμφης Μαίας που ήταν η ομορφότερη από τις Πλειάδες τις επτά κόρες του Άτλαντα και της Πλειόνης, η οποία ήταν μητέρα του θεού Ερμή. Για το λόγο αυτό, ο μήνας ήταν αφιερωμένος σε κείνον. Άλλοι λένε πως το όνομά του προσδιορίζει την μεγαλύτερη ηλικία του, από το major που σημαίνει μεγαλύτερος.

Στη Ρώμη κατά την αρχαιότητα, το μήνα Μάιο τελούνταν γιορτές προς τιμήν της νύμφης Ηγερίας για να θυμούνται τις συμβουλές που έδωσε στο Νουμά για τις θρησκευτικές αρχές που εισήγαγε στη Ρώμη. Την πρώτη και τη δεύτερη μέρα του μήνα, συνεχίζονταν τα Φλοράλια (ξεκινούσαν από 28 Απριλίου) γιορτές προς τιμήν της θεάς της βλάστησης Χλωρίδας (Flora) και τελούνταν και τα “Lemuria” (Μειλίχια) που ήταν γιορτές για τις ψυχές των νεκρών.

Στη ρωμαϊκή τέχνη παρατηρούμε να παρουσιάζουν τον Μάιο με μορφή μεσήλικα άνδρα με πλατύ χιτώνα. Στο κεφάλι του είχε σκεύος γεμάτο λουλούδια, ενώ στα πόδια του υπήρχε ένα παγώνι με ανοιγμένα φτερά.

Ο μήνας Μάιος έχει συνδεθεί με όλη την πορεία της Κωνσταντινούπολης, της πόλης που ίδρυσε ο Μέγας Κωνσταντίνος. Στις 11 του μήνα γιορταζόταν η ίδρυση ή τα γενέθλια της πόλης και στις 21 γιορτάζουμε τη μνήμη του, ενώ στις 29 θυμόμαστε την άλωσή της από τους Τούρκους, το 1453. Σύμφωνα με την ιστορία ο Μ. Κωνσταντίνος πήρε την απόφαση να μεταφέρει την πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στη θέση του αρχαίου Βυζαντίου το 324, χαράζοντας ο ίδιος, με ένα ακόντιο, τα σύνορα της πόλης.

Ο Μάιος είναι ο κατ εξοχήν μήνας των λουλουδιών με το μαγιάτικο στεφάνι να πρωτοστατεί! Στην Ελλάδα παραδοσιακά, το στεφάνι φτιαχνόταν την πρωτομαγιά, στόλιζε την πόρτα του σπιτιού και καιγόταν στις 24 Ιουνίου στις φωτιές του Άι – Γιάννη. Όλοι οι λαοί βέβαια γιόρταζαν την πρωτομαγιά την ανθοφορία της φύσης και τον ήπιο καιρό με τη μεγαλύτερη ηλιοφάνεια που εξασφάλιζε την καλή σοδειά, δίνοντας έτσι στο Μάιο το χαρακτήρα ενός λουλουδιασμένου, χαρμόσυνου, με γιορτές, μήνα.

Βέβαια, δεν έλειπαν και οι προλήψεις που ήθελαν το Μάη «μαγεμένο»! Έτσι, απέφευγαν να κάνουν γάμους κατά τη διάρκεια του μήνα αλλά και σοβαρές εργασίες. Ας θυμηθούμε την παροιμία: «Στον καταραμένο τόπο, Μάη μήνα βρέχει»…

Η 1η του Μάη έχει παγκοσμίως συνδεθεί με το εργατικό κίνημα και τις διεκδικήσεις των εργατικών δικαιωμάτων, για καλύτερες συνθήκες εργασίας. Το 1886 στο Σικάγο έγιναν οι μεγάλες διαδηλώσεις με αίτημα τα τρία οχτάρια (8 ώρες εργασίας, 8 ώρες ψυχαγωγία, 8 ώρες ύπνος) βάζοντας τα θεμέλια για ανθρώπινη αντιμετώπιση των εργαζομένων από τους εργοδότες.

Αξίζει να θυμόμαστε πως κατά την απεργία των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη το 1936, ο Τάσος Τούσης έπεσε νεκρός από σφαίρες της αστυνομίας. Στις εφημερίδες της επόμενης μέρας δημοσιεύτηκε η φωτογραφία της μητέρας του να οδύρεται πάνω από τη σωρό του αδικοχαμένου παιδιού της και ήταν αυτή, που ενέπνευσε το Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον Επιτάφιο: "Μέρα Μαγιού μου μίσεψες, μέρα Μαγιού σε χάνω…», καθώς επίσης και τους 200 έλληνες πολιτικούς κρατούμενους, που εκτελέστηκαν την Πρωτομαγιά του 1944 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής από τις δυνάμεις κατοχής σαν αντίποινα για την αντιστασιακή δράση του ΕΛΑΣ. Στη μεγαλύτερη πλειοψηφία τους ήταν μέλη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ και παραδόθηκαν στις δυνάμεις κατοχής που τους εκτέλεσαν, από το προηγούμενο καθεστώς.

Στην Ιαπωνία όπου ο Μάιος ονομάζεται Σατσούκι υπάρχει η ονομαζόμενη «ασθένεια του Μάη» όπου οι νέοι σπουδαστές και εργαζόμενοι αρχίζουν να βαριούνται το σπουδές ή την εργασία τους.

Στη Φιλανδία τον ονομάζουν Toukokuu και σημαίνει μήνας της σποράς ενώ στη Σλοβακία ονομάζεται Veliki Traven και σημαίνει ο μήνας της υψηλής χλόης.



Πηγή πληροφοριών: wikipedia.org
Κείμενο: to e-periodiko mas

Το Πάσχα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την Άνοιξη και την αναγέννηση της φύσης, αφού γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο, που ακολουθεί την εαρινή ισημερία.

Είναι η νίκη του Φωτός ενάντια στο Σκοτάδι και σε κάθε τι αρνητικό, ποταπό και βρώμικο. Σηματοδοτεί την αναγέννηση της ψυχής και την ελπίδα για ένα πιο ανθρώπινο κόσμο.

Σε λίγες μέρες θα ανάψουμε όλοι τις λαμπάδες μας, θα ευχηθούμε χρόνια πολλά, θα γιορτάσουμε…

Ας μην αφήσουμε έξω από τη σκέψη μας όσους υποφέρουν, ας απλώσουμε το χέρι μας στους λιγότερο τυχερούς από μας κι ας συγχωρήσουμε όσους μας πόνεσαν, μας πίκραναν, μας στεναχώρησαν…

Το φως που θα ανάψει στη λαμπάδα μας, ας ανάψει πρώτα στην ψυχή μας και ας το κρατήσουμε άσβεστο στο πέρασμα του χρόνου!

O Απρίλιος, δεύτερος μήνας της Άνοιξης είναι ο Μουνιχιών των αρχαίων προγόνων μας και περιλαμβάνει 30 ημέρες από την εποχή του Ιουλίου Καίσαρα, αντί 29 που είχε ως τότε. Η λέξη Απρίλιος προέρχεται από το λατινικό Aprillis και το ρήμα aperire, που σημαίνει «ανοίγω». Το όνομά του συνεπώς είναι συνδεδεμένο με τον καιρό που «ανοίγει» αφού μεγαλώνει η μέρα, το κρύο μαλακώνει και η Άνοιξη δείχνει όλο το όμορφό της πρόσωπο.Ο Νέρων σε ανάμνηση της αποτυχημένης απόπειρας δολοφονίας εναντίον του, θέλησε ανεπιτυχώς να τον μετονομάσει σε Νερώνιο.

Οι Ρωμαίοι είχαν πολλές γιορτές αφιερωμένες σε διάφορους θεούς όπως την Αφροδίτη και τον Απόλλωνα (1η Απριλίου) την Κυβέλη (Μεγαλήσια 4 ως και 10 Απριλίου) και στις 22 του μήνα, γιόρταζαν τα Vinalia priora, γιορτές με μεγάλες κρασοκατανύξεις αφού ήταν οι πρώτες γιορτές κρασιού του χρόνου. Τα Ρωμαϊκά Ανθεστήρια γιορτάζονταν στα τέλη του μήνα και ήταν γιορτές αφιερωμένες στη θεά της βλάστησης και της Άνοιξης, τη Flora.

Στην Ελλάδα ο λαός ονομάζει τον Απρίλη και Λαμπριάτη αφού συνήθως γιορτάζει το Πάσχα το μήνα αυτό. Μαζί με το Μάιο είναι οι κατ’ εξοχήν μήνες των λουλουδιών, που τραγουδήθηκαν περισσότερο από όλους τους μήνες και συνδέθηκαν με τον έρωτα, το χαμόγελο και τη χαρά της ζωής.

Σε κάποιες περιοχές ονομάζουν τον Απρίλη και «Γρίλλη» δηλαδή γκρινιάρη, επειδή αυτόν το μήνα συνήθως τελείωναν τα αποθέματα της προηγούμενης συγκομιδής, αποκαλείται επίσης και «Τιναχτοκοφινίτης» επειδή τινάζουν τα κοφίνια για να τα καθαρίσουν, ενώ αποκαλείται και «Αι - Γεωργίτης» από τη γιορτή του Αγ. Γεωργίου στις 23 του μήνα.

Τα ψέματα της Πρωταπριλιάς είναι έθιμο σε ολόκληρη την Ευρώπη, που ήρθε στην Ελλάδα την εποχή των Σταυροφοριών, έχοντας τις ρίζες του στους αρχαίους Κέλτες. Τον Απρίλιο που μαλάκωνε ο καιρός, συνήθιζαν να πηγαίνουν για ψάρεμα την πρωταπριλιά. Όμως τις περισσότερες φορές γύριζαν πίσω με άδεια χέρια και έτσι επινοούσαν ψεύτικες ιστορίες για μεγάλα ψάρια, δημιουργώντας το έθιμο που γνωρίζουμε ως σήμερα.

Ο Απρίλιος είναι ο μήνας που ως επί το πλείστον γιορτάζεται το Πάσχα. Βέβαια υπάρχουν φορές που το Ορθόδοξο Πάσχα μπορεί να γιορταστεί μέχρι και στις 8 Μαΐου (1983). Οι ρίζες της γιορτής του Πάσχα βρίσκονται στην αρχαία Αίγυπτο, όπου γιόρταζαν την εαρινή ισημερία. Από εκεί πέρασε στους Εβραίους ως «Πεσάχ», σε ανάμνηση της Εξόδου τους από την αιχμαλωσία, για να φτάσει στους χριστιανούς ταυτιζόμενο με τον σταυρικό θάνατο Του Ιησού Χριστού την περίοδο του Εβραϊκού Πάσχα, που γιορταζόταν την ημέρα της πρώτης εαρινής πανσέληνου.

Υπήρξαν μεγάλες διαφορές στον εορτασμό του Πάσχα από τις διάφορες εκκλησίες και για το λόγο αυτό η Α’ Οικουμενική Σύνοδος, που συγκαλέστηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο στη Νίκαια της Βιθυνίας, το 325 μ.Χ. θέσπισε τον τρόπο προσδιορισμού της γιορτής του Πάσχα, ώστε να γιορτάζεται την Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο της Άνοιξης και αν η πανσέληνος συμβεί Κυριακή, τότε να εορτάζεται την επομένη Κυριακή για να μην συμπίπτει με τον εορτασμό του εβραϊκού Πάσχα. Έτσι, ο εορτασμός του Πάσχα συνδέθηκε με την εαρινή ισημερία και την πρώτη πανσέληνο της Άνοιξης.

Ο τρίτος μήνας του χρόνου και ο πρώτος μήνας της Άνοιξης, έχει τη δική του ιστορία. Ο Μάρτιος πήρε το όνομά του από τον αρχαίο θεό Άρη, που στα λατινικά λέγεται Mars. Ο γιος του, ο μυθικός Ρωμύλος, έδωσε στο μήνα το όνομα του πατέρα του για να τον τιμήσει, μια που ο Άρης θεωρούνταν γενάρχης των Ρωμαίων. Αυτός μάλιστα είναι ο λόγος που ο Πλούταρχος αναφέρει πως ο ο Μάρτιος απεικονίζεται ως άνδρας ντυμένος με δέρμα λύκαινας.

Στο αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο ο Μάρτιος ήταν ο πρώτος μήνας του χρόνου και η πρώτη του ημέρα ήταν φυσικά Πρωτοχρονιά κατά την οποία οι Εστιάδες Παρθένες άναβαν νέα ιερή φωτιά στο ναό της Εστίας, στην αγορά της Ρώμης. Γιόρταζαν επίσης τη θεά Ήρα (μητέρα του θεού Άρη) προσφέροντας της οι παντρεμένες γυναίκες, αγελάδες και χήνες, που θεωρούνταν τα ιερά ζώα της Ήρας. Γίνονταν επίσης γιορτές με χορούς και τραγούδια προς τιμήν του θεού Άρη, που κρατούσαν ολόκληρο σχεδόν το μήνα καθώς και γιορτή προς τιμήν του θεού Διονύσου στις 25 του μήνα, που ήταν αφιερωμένη στα αγόρια που συμπλήρωναν το 16ο έτος της ηλικίας τους και παραλαμβάνοντας την ανδρική τήβεννο, έμπαιναν επισήμως στην ανδρική ηλικία.

Κατά την αρχαιότητα στην Ελλάδα, είναι η εποχή που γιόρταζε η Δήλος τον μουσηγέτη θεό της. Στην Αθήνα υπήρχαν την ίδια περίοδο πολυήμερες γιορτών προς τιμήν του Διονύσου οι λεγόμενες "Διονύσια εν άστει". Στις γιορτές αυτές κάνουν την εμφάνισή τους και οι δραματικοί αγώνες στους οποίους λάμβαναν μέρος τρεις τραγικοί ποιητές με μια τετραλογία και πέντε κωμικοί με μία κωμωδία ο καθένας. Επίσης γιορτάζονταν τα "Μυστήρια εν Άγραις" προς τιμήν της Περσεφόνης και τα "Δάσια" προς τιμήν του Μειλιχίου Δία, που ήταν προστάτης των μικρών παιδιών και δεν είχε καμία σχέση με το θεό Δία που κατοικούσε στον Όλυμπο.

Ο Μάρτιος έχει συνδεθεί με ένα από τα πιο διαδεδομένα έθιμα, που φέρει το όνομά του, το ασπροκόκκινο βραχιολάκι που ονομάζεται Μάρτης και έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Κάθε πρώτη του Μαρτίου έβαζαν οι μητέρες στα παιδιά τους το βραχιολάκι αυτό, φτιαγμένο από άσπρη και κόκκινη κλωστή για να μην τα κάψει ο ήλιος. Το ίδιο έκαναν και οι νεαρές κοπέλες. Το έβγαζαν από το χέρι τους με το τέλος του μήνα και το τοποθετούσαν στο αρνί του ΠάΠησχα για να ψηθεί χωρίς να καεί στη σούβλα.

Είναι επίσης ο μήνας που συνδέεται με τη Μεγάλη Τεσαρακοστή ή Σαρακοστή, τη 40ήμερη νηστεία, που προηγείται από τη μεγάλη γιορτή του Πάσχα, τη γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και την επέτειο της Επανάστασης του 1821.

Ο λαός μας έχει δώσει στο Μάρτιο πολλές ονομασίες οι οποίες όλες σχεδόν σχετίζονται με τις άστατες καιρικές συνθήκες που τον συνοδεύουν. Έτσι, τον συναντάμε ως Κλαψομάρτη και Πεντάγνωμο αλλά και Βαγγελιώτη, Φυτευτή και Ανοιξιάτη.








Πηγή πληροφοριών: sansimera.gr, wikipedia.org
Κείμενο: to e-periodiko mas

Δεύτερος μήνας του χρόνου και τελευταίος του χειμώνα ο Φεβρουάριος ή Φλεβάρης ή Κουτσοφλέβαρος έχει 28 μέρες και κάθε τέσερα χρόνια, που το έτος είναι δίσεκτο 29.

Το όνομά του το πήρε από τη λατινική λέξη februum που σημαίνει καθαρισμός, κάθαρση. Αιτία, οι θρησκευτικές εορτές εξαγνισμού και καθαρμού που τελούνταν στη Ρώμη σε όλη τη διάρκεια του μήνα. Οι ελληνικές του ονομασίες πέρα από την καθιερωμένη είναι και Μικρός, Κουτσός, Φλιάρης, Γκουζούκης και Κούντουρον στα ποντιακά που σημαίνει κοντή ουρά.

Το όνομα Φλεβάρης το πήρε από τα υπόγεια νερά (φλέβες) που αναβλύζουν στη διάρκεια του μήνα αυτού, από τις πολλές βροχές.

Η επιπλέον μία μέρα που προσθέθηκε στο μήνα Φεβρουάριο ξεκίνησε το 44 π.Χ. από τον Ιούλιο Καίσαρα που άλλαξε το ρωμαϊκό ημερολόγιο βοηθούμενος από τον Έλληνα αστρονόμο Σωσιγένη τον Αλεξανδρινό, ο οποίος βασίστηκε στους υπολογισμούς του αστρονόμου (και πατέρα της αστρονομίας) Ίππαρχου, που είχε προσδιορίσει τη διάρκεια του ηλιακού έτους σε 365 ημέρες. Κάθε τέσσερα χρόνια πρόσθεταν στο μήνα μία ημέρα μετά την «έκτην προ των καλενδών του Μαρτίου» που ονομαζόταν bis sextus. Η ημέρα αυτή μετριόταν δύο φορές και έτσι ονομάστηκε «δις έκτη» και το έτος κατ’ επέκταση δίσκετο. Αυτό που με απλά λόγια συμβαίνει είναι πως ένας γήινος χρόνος διαρκεί 365 ημέρες και 6 ώρες. Αυτές οι 6 ώρες που περισσεύουν, στα τέσσερα χρόνια κάνουν ένα ολόκληρο 24ωρο, που προστέθηκε στο μήνα Φεβρουάριο. Έτσι πετυχαίνεται μια σταθερή αίσθηση της ροής του χρόνου και οι τέσσερεις εποχές συμπίπτουν ημερολογιακά μεταξύ τους.

Αξίζει να θυμόμαστε πως αρχικά ο Φεβρουάριος είχε 29 μέρες και κάθε τέσσερα χρόνια 30, ώσπου ο αυτοκράτορας Οκταβιανός Αύγουστος το 4 π. Χ. αφαίρεσε μία μέρα και την πρόσθεσε στον Αύγουστο που έφερε το όνομά του.

Ο Φεβρουάριος με τις ανθισμένες αμυγδαλιές αποτελεί τον προπομπό της Άνοιξης και είναι ο μήνας της Αποκριάς του γλεντιού και της χαράς. Η φύση προετοιμάζεται για την αναγέννησή της και οι άνθρωποι μέσα από τις γιορτές του Τριωδίου βρίσκουν την ευκαιρία να ξεδώσουν, να βρεθούν μαζί και να γλεντίσουν για να περάσουν έπειτα στη Σαρακοστή που θα τους δώσει την ευκαιρία να προετοιμαστούν για το Άγιο Πάσχα.

Ο λαός μας αγαπά ιδιαίτερα την Αποκριά και παλιότερα σύμφωνα με τον Γεώργιο Ν. Αικατερινίδη (δρ. Λαογραφίας) η αρχή του Τριωδίου αναγγελόταν με πυροβολισμούς και ταμπούρλα.

Αυτό το μήνα λοιπόν με τις γιορτές και τις φιέστες του, αδράξτε την ευκαιρία να βρεθείτε με ανθρώπους που θα σας κάνουν να νιώσετε όμορφα, χαμογελάστε ή ακόμα καλύτερα γελάστε δυνατά και γεμίστε τις μπαταρίες σας με θετική ενέργεια.

Καλό μήνα σε όλους!