Όταν συμβαίνουν τραγικά γεγονότα όπως η δολοφονία της μικρής Άννυ, ο αποτροπιασμός και ο θυμός κατακλύζουν την ψυχή και τη σκέψη μας.
Επειδή όμως ο θυμός δεν είναι καλός σύμβουλος και δεν βοηθά στην κατανόηση των γεγονότων και των αιτιών που τα προκάλεσαν, επιλέξαμε να περιμένουμε μέχρι να καταλαγιάσουν τα συναισθήματα και να "αποσυρθεί" από τα δελτία ειδήσεων η υπόθεση, για να προσπαθήσουμε να πάρουμε απαντήσεις σε μερικά από τα ερωτήματα που γεννήθηκαν μαθαίνοντάς τη.
Πρόθεσή μας δεν είναι η "ανακύκλωση" πληροφοριών, αλλά η απάντηση στις απορίες, που έμειναν μετέωρες.
Για να μας βοηθήσει σ' αυτό, απευθυνθήκαμε στην
Γεωργία Δανέζη (Συμβουλευτική - Προγεννητική Ψυχολόγος) και συζητήσαμε μαζί της αυτό το τρομακτικό και αδιανόητο έγκλημα.
Γεωργία, ο πατέρας που αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα με τα ναρκωτικά, παραδέχεται ότι
το βράδυ του θανάτου της μικρής, είχε «φτιαχτεί». Όπως λέει, βρήκε το παιδί
νεκρό. Ο τεμαχισμός του και τα υπόλοιπα αδιανόητα, που έκανε στην προσπάθειά
του να εξαφανίσει το πτώμα, έγιναν συνειδητά ή κάτω από την επήρεια των
ναρκωτικών;
Το θέμα δεν είναι τόσο απλό, ώστε να
μπορεί να απαντηθεί έτσι εύκολα. Η χρήση ουσιών είναι μια ασθένεια που διαταράσσει
την αντίληψη, τον ύπνο, την προσοχή, την σκέψη, την κρίση, την κινητική
δραστηριότητα, το αναπνευστικό σύστημα, το καρδιαγγειακό σύστημα, την
συμπεριφορά, την διάθεση, την βραχυπρόθεσμη μνήμη, την μάθηση. Δημιουργεί γενικώς
μια νοητική - πνευματική θολούρα.
Επίσης μπορεί να προκαλέσει μανία
(ψυχική νόσος), παράνοια (ψυχική νόσος), νευρικότητα, ζαλάδα, σύγχυση, ψύχωση
και ψυχωτικές συμπεριφορές, αποπροσανατολισμό και βέβαια παραισθήσεις.
Όλα τα παραπάνω εξαρτώνται από το
είδος της ουσίας, την δόση, το ιστορικό της χρήσης, την ανεκτικότητα του χρήστη
στην ουσία, τις προσδοκίες του χρήστη, το περιβάλλον που έγινε η χρήση.
Άρα, όταν κάποιος είναι υπό την
επήρεια των ουσιών, έχει απολέσει μεγάλο μέρος της λειτουργίας του εγκεφάλου του
αλλά και της συνειδητότητάς του.
Πώς είναι δυνατόν να έγιναν
συνειδητά; Τι οδηγεί ένα άνθρωπο να προβεί σε μια τόσο ακραία πράξη; (μιλάμε για ένα τετράχρονο αγγελούδι, που ήταν παιδί του). Είναι απλά
ένα αίσθημα αυτοπροστασίας – αυτοσυντήρησης, ας πούμε;
Στον εγκέφαλό του, λόγω της ουσίας
που είχε πάρει, μπορεί να συνέβησαν διάφορα σενάρια, αν είχε παραισθήσεις ή
παρανοϊκή συμπεριφορά, ίσως να προσπαθούσε να προστατευθεί από κάποια απειλή
που μόνο εκείνος έβλεπε. Αυτό όμως μπορούν να το πουν μόνο οι ψυχίατροι που
ανέλαβαν το περιστατικό αυτό.
Στις μέρες που ακολούθησαν φερόταν σα
να μην είχε συμβεί τίποτα. Υπάρχει πιθανότητα να είχαν «σβηστεί» από τη μνήμη
του; Να έπεισε δηλαδή τον εαυτό του ότι δεν συνέβησαν ποτέ;
Η χρήση ουσιών διαταράσσει την μνήμη.
Συγκεκριμένα, οι έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να διαταραχτεί η βραχυπρόθεσμη
μνήμη, αυτό σημαίνει ότι τα γεγονότα που είναι πρόσφατα μπορεί να τα ξεχάσουμε
και να θυμόμαστε μόνο τα παλαιότερα γεγονότα.
Πώς μπορεί να εξηγηθεί επιστημονικά
αυτή η πράξη; Ένας «νορμάλ» άνθρωπος όπως συνηθίζουμε να λέμε, δεν σκοτώνει το
παιδί του. Από την άλλη, όλοι είμαστε «εν δυνάμει» δολοφόνοι. Η ερμηνεία της
πράξης του, βρίσκεται κάπου στη μέση;
Κάτω από ορισμένες συνθήκες όλοι
μπορούμε να προβούμε σε αξιόποινες πράξεις ακόμα και σε φόνο. Έτσι και στην
συγκεκριμένη περίπτωση ο δολοφόνος της Άννυ βρέθηκε κάτω από αυτές τις συνθήκες
και έπραξε αυτήν την αδιανόητη, για όλους εμάς, πράξη.
Αν διαπιστωθεί ψυχική νόσος, πέρα από
το πρόβλημα των ναρκωτικών, αυτό δικαιολογεί την πράξη; (ανεξάρτητα αν δίνει
ελαφρυντικό στον κατηγορούμενο).
Είμαι κατά της βίας και καμία
ασθένεια δεν μπορεί να δικαιολογήσει μια πράξη βίας, πόσο μάλλον το θάνατο ενός
ανθρώπου.
Οι έρευνες βέβαια, μας δείχνουν καθαρά
ότι η συνύπαρξη ψυχικής ασθένειας με χρήση ουσιών ανεβάζει τις πιθανότητες για
εγκληματική πράξη. Τέτοιου είδους εγκλήματα είναι συνήθως εντός της οικογένειας
και μερικές φορές μπορεί να φτάσουν σε ακραίες και ειδεχθής πράξεις βίας, όπως
έγινε με την Άννυ.
Πολλοί ήταν εκείνοι που είπαν πως το
παιδί, έπρεπε να είναι μακριά από τους γονείς του, με τον παππού και τη γιαγιά,
όπου περνούσε καλά. Όμως, αυτοί δεν ήταν που μεγάλωσαν τον ακατάλληλο πατέρα και
την εξίσου ακατάλληλη μάνα; Πώς θα ήταν μαζί τους ασφαλές το παιδί;
Το αν ο παππούς και η γιαγιά ήταν σε
θέση να μεγαλώσουν το παιδί σε ένα υγιές περιβάλλον, δεν μπορούμε να το ξέρουμε, μιας και το περιβάλλον δεν είναι ίδιο, ούτε καν όταν μεγαλώνουν αδέλφια με ένα
χρόνο διαφορά, πόσο μάλλον με δύο δεκαετίες διαφορά. Εκείνο που μπορούμε να
πούμε με κάποια βεβαιότητα, είναι πως το παιδί τώρα θα ζούσε αν έμενε μαζί τους.
Μήπως ήρθε η ώρα να περνούν από
ψυχολογικές – ψυχιατρικές εξετάσεις οι υποψήφιοι γονείς; Ακούγεται ρατσιστικό ή
ανέφικτο; Ποια είναι η θέση της επιστήμης στο ζήτημα;
Δεν ακούγετε ρατσιστικό, είναι
ρατσιστικό! Μου θυμίζει εποχές «Ευγονίας» όπως θεωρούσαν την «Ευγονία», στην
Γερμανία του ’40. Η θέση της επιστήμης το 2015, είναι ότι ο κάθε άνθρωπος έχει
το δικαίωμα να τεκνοποιήσει σε ό,τι ψυχολογική κατάσταση κι αν βρίσκεται και ό,τι
ψυχιατρική ή άλλου είδους ασθένεια κι αν έχει.
Η μάνα φέρει επίσης ευθύνη για το
γεγονός. Το ίδιο και όσοι άκουσαν και δεν μίλησαν εγκαίρως. Τι κάνει μια μάνα
να αφήνει το παιδί της με ένα ναρκομανή πατέρα, για τόσο καιρό; Τι κάνει τους
γείτονες να αδιαφορούν;
Ότι ακριβώς κάνει και μια γυναίκα να
επιλέγει για σύντροφο, έναν άντρα με θέματα εθισμού και να κάνει παιδί μαζί του.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση και το πρότυπο του άντρα που είχε στο σπίτι που μεγάλωσε, είναι
οι πρώτοι λόγοι που μου έρχονται τώρα στο μυαλό, αλλά υπάρχουν και άλλοι.
Όσο για τους γείτονες, ισχύει ό,τι και για
όλους εμάς.
Μόνο όταν έχεις εξασφαλίσει τις ανάγκες σου για επιβίωση, δηλαδή
τροφή, νερό, στέγη, ζέστη, όπως λέει και ο Maslow, μπορείς να αναζητήσεις και να
εξασφαλίσεις την ασφάλεια, δηλαδή την προστασία από κινδύνους, την σταθερότητα,
την απελευθέρωση από τους φόβους. Αν καταφέρεις να εξασφαλίσεις και την
ασφάλεια, τότε και μόνο τότε μπορείς να κοιτάξεις και να ενδιαφερθείς για τους
γύρω σου, τους γείτονες, τους φίλους κ.α.
Αυτήν την εποχή στην Ελλάδα ένα μικρό
ποσοστό ανθρώπων έχουν εξασφαλίσει την ικανοποίηση των φυσικών αναγκών τους και
της ασφάλειας τους και ενδεχομένως, κανένας από αυτούς δεν έμενε κοντά στο
διαμέρισμα, που έμενε η Άννυ.
Αν ο πατέρας φύγει από τη ζωή, η
κοινωνία θα ηρεμήσει και ίσως θα "κοιμηθεί" μέχρι το επόμενο τραγικό θύμα. Πώς
μπορούμε να αποφύγουμε την επανάληψη; Σίγουρα οι αφορισμοί δεν φέρνουν
αποτέλεσμα. Ούτε και ο στιγματισμός (πέραν αυτού που ήδη έχουν υποστεί) των
ναρκομανών. Θα πρέπει ίσως να «εκπαιδευτούμε» στην αναγνώριση και αντιμετώπιση
παρόμοιων καταστάσεων για να μην έχουμε την ίδια κατάληξη;
Για να υπάρξει πρόληψη εγκληματικών
ενεργειών, θα πρέπει να μάθουμε ποιος και κάτω από ποιες συνθήκες μπορεί να κάνει
μια πράξη βίας και μετά να το διαχειριστούμε αποτελεσματικά παρεμβαίνοντας στα
υψηλού κινδύνου άτομα για τη διάπραξη τέτοιων πράξεων.
Άτομα που μπορούν να
θεωρηθούν υψηλού κινδύνου μπορεί να βρεθούν, συνδυάζοντας το ιστορικό βίαιων
πράξεων που έχουν, τις ψυχιατρικές διαγνώσεις, το αν κάνουν θεραπεία ή όχι και
το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν. Τέτοιου τύπου διαγνωστικά εργαλεία υπάρχουν
εδώ και χρόνια και χρησιμοποιούνται από εγκληματολόγους πολλών χωρών όπως οι Η.Π.Α. και το Η.Β.
Όταν δεν υπάρχει ένα οργανωμένο
κράτος Πρόνοιας, θα πρέπει να το δημιουργήσουμε ή να το απαιτήσουμε. Πώς όμως, μπορεί να αφυπνιστεί μια κοινωνία, για να κατανοήσει πως φέρει ευθύνη;
Το κράτος πρόνοιας δημιουργείται, όταν
δεν υπάρχει, ύστερα από την απαίτηση της πλειοψηφίας των πολιτών. Εδώ θα γυρίσω
στον Maslow και
θα πω, πως όταν οι πολίτες ικανοποιήσουν τις βασικές φυσικές τους ανάγκες για
τροφή στέγη, νερό, ζεστασιά, ασφάλεια, σταθερότητα τότε θα μπορέσουν να
αφυπνιστούν, να κατανοήσουν, να απαιτήσουν και να δημιουργήσουν όχι μόνο κράτος
πρόνοιας, αλλά και ό,τι άλλο σκεφτούν.
Τελικά, ο θάνατος της Άννυ ήταν ένας
προαναγγελθής θάνατος;
Όχι, σαν την Άννυ υπάρχουν πολλά
παιδιά, που ζουν και μεγαλώνουν σε παρόμοιες οικογένειες με την δική της και
ακόμα περισσότερα, που έχουν ενηλικιωθεί και έχουν τραβήξει τον δικό τους δρόμο.
Άρα δεν ήταν ένας προαναγγελθής θάνατος.
Ελπίζουμε να βοηθήσαμε στην κατανόηση αυτής της αδιανόητης πράξης, που ήρθε να μας συγκλονίσει και να μας προβληματίσει, τόσο βαθιά.
Αυτό που θα κρατήσουμε ως συμπέρασμα, είναι πως το ενδιαφέρον για το διπλανό μας, που υποφέρει, δεν είναι αδιακρισία, είναι ο ορισμός της ανθρωπιάς. Μπορεί όλοι μας να έχουμε άλυτα προβλήματα, όμως αν τα παραμερίσουμε για λίγο, λύνοντας το πρόβλημα ενός συνανθρώπου μας, δεν είναι ούτε πολυτέλεια, ούτε υπερβολή!...
