Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Στερεάς Ελλάδας

Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Στερεάς Ελλάδας

Από Δεκεμβρίου 23, 2013


Γεμάτα με έθιμα είναι τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά στην Ρούμελη. Ξεκινούν από τον τρόπο με τον οποίον θα σφάξουν τα γουρούνια και φτάνουν μέχρι το πάντρεμα της φωτιάς. Ξεκινούν από τα κάλαντα και φτάνουν μέχρι το βασιλόψωμο. Όμως οι ευχές για μια καλύτερη χρονιά, καλύτερη σοδειά και καλύτερη προκοπή είναι αυτές που κυριαρχούν σε κάθε έκφραση της παράδοσης.
Εκτός από τα κάλαντα που ακούγονται σε κάθε γωνιά της Ρούμελης διατηρούνται ακόμη ορισμένα από τα έθιμα που παραδοσιακά μεταφέρονται από γενεά σε γενεά και δίνουν ένα διαφορετικό χρώμα στις Άγιες τούτες μέρες.

ΧΟΙΡΟΣΦΑΓΗ:
Στα ορεινά χωριά της δυτικής Φθιώτιδας είναι απίθανο να μη συναντήσουμε τουλάχιστον ένα χοίρο σε κάθε σπίτι. Ήταν πάντα θέμα αρχοντιάς, κοινωνικής και οικονομικής επιφάνειας. Η προετοιμασία για τη σφαγή τους ξεκινά πολύ νωρίς αφού οι νοικοκυρές είναι υποχρεωμένες να βρουν πλέον γανωματή για να γανώσουν (να κασιτερώσουν) τα 
οικιακά σκεύη που είναι αναγκαία για την χοιροσφαγή. Τώρα όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Οι παρέες έγιναν μικρότερες και τα πράγματα έχουν περισσότερο απλοποιηθεί. Η χοιροσφαγή όμως παραμένει ολόκληρη τελετουργία αφού είναι απαραίτητο να υπάρχει φωτιά, κάρβουνο και λιβάνι και την ώρα της σφαγής η νοικοκυρά θα πρέπει να τα ρίξει πάνω στη σφαγή ενώ στο στόμα του χοίρου βάζουν ένα λεμόνι για να μένει ανοιχτό και να αερίζεται.

Όταν τελικά τελειώσουν τους χοίρους, ολόκληρη η γειτονιά ξεκινά ένα γλέντι ενώ την ίδια ώρα οι νοικοκυρές ξεκινούν να φτιάξουν τα λουκάνικα και τις "τσιγαρίθρες", καθώς και την "πηχτή".



ΤΟ ΑΡΡΑΒΩΝΙΑΣΜΑ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ: 

Το αρραβώνιασμα της φωτιάς: γίνεται ξημερώματα των Χριστουγέννων την ώρα που ο λαός την αποκαλεί "ανοιχτή ώρα". Η νοικοκυρά βάζει ένα μεγάλο ξύλο στο τζάκι και σύμφωνα με την παράδοση εκείνη την ώρα ό,τι ζητήσεις - βεβαίως θα πρέπει να αφορά τα παιδιά και όχι τους παντρεμένους - μπορεί να γίνει. Αντίθετα το πάντρεμα της φωτιάς γίνεται τα ξημερώματα της πρωτοχρονιάς. Στο τζάκι μπαίνουν δύο μεγάλα ξύλα που φροντίζει ο νοικοκύρης να είναι ισομερή για να καίγονται το ίδιο. Σύμφωνα με την παράδοση εκείνη την ώρα που δεν αλλάζει μόνο ημέρα, αλλά αλλάζει και χρόνος όποια ευχή η όποια κατάρα και αν κάνει ο άνθρωπος αυτή θα πιάσει τόπο λέει ο λαός. Τα συγκεκριμένα έθιμα τα συναντάμε σε πάρα πολλά σημεία της Ρούμελης ιδιαίτερα όμως στη δυτική Φθιώτιδα και στην ορεινή Δωρίδα.


ΤΟ ΒΑΣΙΛΟΨΩΜΟ:

Το όνομα του προσδιορίστηκε από την ημερομηνία κατανάλωσης. Τρώγεται ανήμερα του Αγίου Βασιλείου από όπου πήρε και το όνομα του. Εκτός από αλεύρι οι νοικοκυρές βάζουν μέσα ρεβύθι αλεσμένο, βασιλικό και νερό και πάνω του δημιουργούν διάφορα σχήματα και παραστάσεις είτε αυτές αφορούν την παραγωγή είτε την υγεία είτε την οικογένεια. Μετά το ψήσιμό του είναι έτοιμο να κοπεί, την ώρα του φαγητού, το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς. Παράλληλα με το βασιλόψωμο οι νοικοκυρές κάνουν και της Βασιλοκουλούρες.

ΤΟ ΤΑΪΣΜΑ ΤΗΣ ΒΡΥΣΗΣ:
Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, στα χωριά της Κεντρικής Ελλάδας, γίνεται το λεγόμενο "τάισμα" της βρύσης.
Οι κοπέλες του χωριού, λίγες ώρες πριν ξημερώσει Χριστούγεννα, πηγαίνουν στις βρύσες του χωριού και τις αλείφουν με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Μ' αυτή την κίνηση παίρνουν από τη βρύση το "αμίλητο" νερό.
Για να έχουν καλή σοδειά έφερναν στη βρύση βούτυρο, τυρί, ή ψημένο σιτάρι ή κλαδί ελιάς, ή όσπρια και φρόντιζαν να φτάσουν εκεί όσο το δυνατόν νωρίτερα, γιατί, όπως έλεγαν, όποια θα πήγαινε πρώτη στη βρύση, αυτή θα στεκόταν και η πιο τυχερή ολόκληρο το χρόνο.
Επιστρέφοντας στο σπίτι, οι γυναίκες, έφερναν το καινούργιο νερό, αφού πρώτα είχαν αδειάσει από τα βαρέλια τους το παλιό.
Η διαδικασία αυτή της μετάβασης και της επιστροφής στη βρύση, γίνεται σιωπηλά- για αυτό και ονομάστηκε αμίλητο νερό. Με το 'αμίλητο' νερό οι γυναίκες ραντίζουν τα σπίτια τους, για ευρωστία και καλή τύχη.



(Πληροφορίες: Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις)

[ Διαβάστε περισσότερα ]
to e-periodiko mas
0 Σχόλια
Χριστουγεννιάτικα έθιμα στα Επτάνησα

Χριστουγεννιάτικα έθιμα στα Επτάνησα

Από Δεκεμβρίου 23, 2013


ΟΙ ΚΟΛΟΝΙΕΣ:

Στην Κεφαλονιά, καθώς και στα υπόλοιπα Επτάνησα, το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς, οι κάτοικοι του νησιού γεμάτοι χαρά για τον ερχομό του νέου χρόνου, κατεβαίνουν στους δρόμους κρατώντας μπουκάλια με κολόνιες και ραίνουν ο ένας τον άλλον τραγουδώντας: "Ήρθαμε με ρόδα και με ανθούς να σας ειπούμε χρόνους πολλούς" και ευλογώντας έτσι τον ερχομό του νέου έτους, ευχόμενοι μακροζωία και ευρωστία.
Η ευχή που ανταλλάσσουν για τον χρόνο που φεύγει είναι: "Καλή Αποκοπή", δηλαδή «με το καλό να αποχωριστούμε τον παλιό χρόνο».
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς η μπάντα του δήμου περνάει από όλα τα σπίτια και τραγουδάει καντάδες και κάλαντα: "Πάλιν ακούσατε άρχοντες πάλι να σας ειπούμε, ότι και αύριον εστί ανάγκη να χαρούμε και να πανηγυρίζουμε Περιτομήν Κυρίου, την εορτή του Μάκαρος Μεγάλου Βασιλείου".
                                                   


ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ:
Η παραμονή
Την παραμονή των Φώτων, στις 4.30 π.μ., αρχίζουν ο Όρθρος, οι Μεγάλες Ώρες, ο Εσπερινός των Θεοφανείων και η Θ. Λειτουργία του Μεγ. Βασιλείου. Όπως και την παραμονή των Χριστουγέννων, γίνεται μονοεκκλησία στην Μητρόπολη. Δηλαδή συγκεντρώνονται όλοι οι ιερείς της πόλης, χωρίς να λειτουργεί άλλη εκκλησία. Στο τέλος της Θ. Λειτουργίας τοποθετούν στη μέση της Εκκλησίας μια μεγάλη κολυμπήθρα και γίνεται ο Μέγας Αγιασμός. Από πολύ νωρίς έχουν πάει πολλοί Χριστιανοί για να αντλήσουν από το αγιασμένο νερό.
Τη μέρα αυτή «περπατάει ο Σταυρός». Οι ιερείς και οι διάκονοι χωρίζουν όλη την πόλη σε τετράγωνα και ο καθένας αγιάζει τα σπίτια και τα καταστήματα της περιοχής που του αναλογεί. Το ίδιο γίνεται και στα χωριά. Τον κάθε κληρικό συνοδεύει ένα παιδί, που κρατάει τον μαστραπά ή άλλο σκεύος που περιέχει τον αγιασμό. Ο παπάς μπαίνει στο σπίτι ψέλνοντας το «Εν Ιορδάνη» ή το «Επεφάνης σήμερον» και ραντίζει με την αγιαστούρα του, με αγιασμό, το σπίτι. Ο νοικοκύρης δίνει κατόπιν το σχετικό φιλοδώρημα στο παιδί που συνοδεύει τον παπά. Με απόφαση της Μητρόπολης, οι ιερείς δεν παίρνουν πλέον χρήματα στον αγιασμό.
O Αγιασμός των Θεοφανείων
Ανήμερα των Θεοφανείων, γίνεται με μεγάλη επισημότητα ο Αγιασμός σε όλες τις εκκλησίες, στο τέλος της Λειτουργίας, πάνω σε ειδικά στολισμένη εξέδρα. Ψέλνονται οι σχετικοί ύμνοι, διαβάζονται τα αναγνώσματα και οι καταπληκτικές ευχές του Αγίου Σωφρονίου, Πατριάρχου Ιεροσολύμων.
Όλοι οι πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία, κρατώντας ένα ποτήρι ή άλλο δοχείο για να βάλουν τον αγιασμό. Επιστρέφοντας στο σπίτι, αγιάζουν τα εικονίσματα, όσους δεν πήγαν στην εκκλησία, τους χώρους του σπιτιού, τους κήπους, τα ζώα και ύστερα φυλάνε τον αγιασμό στα εικονίσματα. Προσοχή όμως! Για να φυλάξει κανείς τον αγιασμό στα εικονίσματα του σπιτιού, θα πρέπει να υπάρχει πάντοτε καντήλι αναμμένο στο σπίτι και η ζωή των ενοίκων να είναι χριστιανική. Ο αγιασμός, όσα χρόνια και να μείνει φυλαγμένος, διατηρείται με τη Χάρη του Θεού καθαρός και αναλλοίωτος.
Η αγιαστούρα
Η «αγιαστούρα» που κρατάει στα χέρια του ο παπάς είναι φτιαγμένη από δεντρολίβανο, μυρτιά και «φ(ου)στίνες» -μεγάλες κιτρινόασπρες βιολέτες. Συνηθίζεται να φυτεύουν την αγιαστούρα και οι λοιποί Χριστιανοί, δηλ. το κλαράκι που χρησιμοποίησαν για να ραντίσουν στα σπίτια τους και πάντοτε πιάνει.
Η κατάδυση του Τ. Σταυρού
Όταν τελειώσει η ακολουθία του Μεγ. Αγιασμού σε όλες τις ενορίες, οι ιερείς συγκεντρώνονται στην Μητρόπολη και με επικεφαλής τον Μητροπολίτη και τις αρχές, συνοδεία της Φιλαρμονικής και πλήθους πιστών, κατεβαίνουν στην προκυμαία της Λευκάδας για να γίνει η κατάδυση του Τ. Σταυρού. Γίνεται δέηση. Διαβάζει ο επίσκοπος το Ευαγγέλιο και ψέλνουν το «Εν Ιορδάνη» τρεις φορές. Τις πρώτες δύο φορές ο επίσκοπος ρίχνει στη θάλασσα τον Σταυρό, δεμένο από έναν σπάγκο. Στο τρίτο «Εν Ιοιρδάνη» τον ρίχνει ελεύθερο στη θάλασσα. Βουτάνε τότε νέα παιδιά στην παγωμένη θάλασσα και συναγωνίζονται ποιος θα φτάσει πρώτος τον Σταυρό. Όποιος ανασύρει τον Σταυρό, τον ασπάζεται, τον δίνει και στους άλλους να τον προσκυνήσουν και τον επιστρέφει στον επίσκοπο. Κατόπιν η πομπή επιστρέφει στη Μητρόπολη.
Παλιότερα, ο «νικητής» γύριζε σε όλα τα σπίτια και δεχόταν ευχές και φιλοδωρήματα. Επίσης, μέχρι το 1969 δεν έριχναν τον Σταυρό ελεύθερο στην θάλασσα, αλλά ο επίσκοπος είχε τον Σταυρό δεμένο σε ένα κοντάρι, το οποίο βύθιζε τρεις φορές στο νερό. Είναι η παλιά επτανησιακή τάξη, που τηρείται ακόμη στη Ζάκυνθο.
Τα πορτοκάλια
Με την τρίτη κατάδυση του Σταυρού, όλοι βουτάνε στη θάλασσα δυο-τρία πορτοκάλια δεμένα από έναν σπάγκο. Ύστερα, τα παίρνουν στο σπίτι τους για ευλογία και ένα από αυτά μένει για έναν ολόκληρο χρόνο στα «’κονίσματα» του σπιτιού, χωρίς να μουχλιάζει. Μαζεύει απ’ την πολυκαιρία, αλλά δεν μουχλιάζει. Τα πορτοκάλια αυτά, όταν έχει φουρτούνα, τα ρίχνουν στη θάλασσα για να ηρεμεί. Επίσης, πριν την τελετή της κατάδυσης του Τ. Σταυρού ρίχνουν στη θάλασσα τα παλιά πορτοκάλια.
Πρόκειται για έθιμο - κατάλοιπο της Ενετοκρατίας. Τότε, σύμφωνα με την παράδοση, τελούσαν τον καθιερωμένο Αγιασμό στη «Μεγάλη Βρύση» (υδραγωγείο της πόλης), κοντά στο Ναό της Ζωοδόχου Πηγής. Σ’ αυτήν την περιοχή υπήρχαν τα γεμάτα εσπεριδοειδή «Περιβόλια», κτήματα των πλουσίων γαιοκτημόνων. Σε αυτά οι πορτοκαλιές καλλιεργούνταν κατά προτεραιότητα. Οι ευγενείς, λοιπόν, θα είχαν μάλλον την πρώτη θέση πάνω στην εξέδρα, δίπλα στον επίσκοπο και αυτοί θα καθιέρωσαν το έθιμο των πορτοκαλιών, για να ευλογηθεί η παραγωγή τους. Το Δωδεκαήμερο τελειώνει με τα Θεοφάνεια, που είναι η δέκατη τρίτη μέρα των χριστουγεννιάτικων γιορτών. Και όπως λέει ο λαός μας: «Στις δώδεκα πρωτάγαση, στις δεκατρείς τα Φώτα».

Η «πουτρίδα» υπήρχε στο κεφαλλονίτικο τραπέζι, πολύ πριν τη... γαλοπούλα. Η συνταγή της «πουτρίδας» απλή: χοιρινό με «κάβολε» ή με «μάπα». Πίσω από τις δύο άγνωστες λέξεις κρύβονται αντίστοιχα το κουνουπίδι και το λάχανο. Την παραμονή των Χριστουγέννων η οικογένεια μαζευόταν γύρω από την εστία, τη φωτιά, συνήθως το τζάκι.
Κρατώντας την «Κουλούρα», το Χριστόψωμο, o αρχηγός του σπιτιού έριχνε λάδι ή κρασί στη φλόγα. Η σημειολογία ήταν σημαντική: αν η φωτιά φούντωνε, ήταν καλός οιωνός για το σπίτι, αν έσβηνε, κακός. Ύστερα το κάθε μέλος της οικογένειας τραβούσε ένα κομμάτι από την κουλούρα.
Στη Ζάκυνθο, κατά την ίδια τελετουργία, ο πατέρας της οικογένειας συνέδεε τα δυο αυτά αγαθά (κρασί-λάδι) με την αφθονία στο σπίτι, λέγοντας «όσο νερό έχει η θάλασσα τόσο κρασί και λάδι στο σπίτι μας».




 (Πληροφορίες: Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις)
[ Διαβάστε περισσότερα ]
to e-periodiko mas
0 Σχόλια
Χριστουγεννιάτικα έθιμα του Αιγαίου

Χριστουγεννιάτικα έθιμα του Αιγαίου

Από Δεκεμβρίου 22, 2013

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ: 
Με ιδιαίτερο χρώμα και με διαφορετικά έθιμα από νησί σε νησί και από χωριό σε χωριό γιορτάζονται τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά στα νησιά της Δωδεκανήσου.
Οι προετοιμασίες ξεκινούν από τις προηγούμενες μέρες των Χριστουγέννων και κορυφώνονται την Πρωτοχρονιά και τα Φώτα. Από τα χαρακτηριστικά των εκδηλώσεων είναι ότι οι κάτοικοι της Δωδεκανήσου 40 ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα βρισκόταν σε νηστεία με σκοπό να προετοιμαστούν για τη γέννηση του Χριστού και να απολαύσουν στη συνέχεια το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Κύριο φαγητό στα περισσότερα νησιά της Δωδεκανήσου ήταν και σε γενικές γραμμές παραμένει, παράλληλα με τη γαλοπούλα τα τελευταία χρόνια, το ψητό χοιρινό κρέας. Σε αρκετά χωριά της Ρόδου, το σφάξιμο του χοίρου που μεγάλωναν οι οικογένειες γινόταν σε παρέες και με ειδική ιεροτελεστία. Από τα Χριστουγεννιάτικα φαγητά ήταν επίσης τα παραδοσιακά ?γιαπράκια? τα οποία δεν έλειπαν από το τραπέζι. Σε ότι αφορά τα γλυκά τόσο στη Ρόδο όσο και στα υπόλοιπα νησιά το χαρακτηριστικό είναι οι δίπλες, οι οποίες εξακολουθούν να κατασκευάζονται και σήμερα.

 Την Πρωτοχρονιά ένα από τα έθιμα τα οποία και σήμερα διατηρείται είναι το έθιμο της «μπουλουστρίνας». Τα μικρά παιδιά την πρώτη ημέρα του χρόνου επισκέπτονται τους συγγενείς (γιαγιάδες, παππούδες, θείους, νονούς) και παίρνουν από αυτούς χρηματικό ποσό εν είδει δώρου το οποίο ονομάζεται μπουλουστρίνα. Το έθιμο αυτό διατηρείται μέχρι και τώρα στις περισσότερες περιοχές της Δωδεκανήσου.
Από τα αξιοσημείωτα των ημερών είναι ότι την ημέρα των Χριστουγέννων οι κάτοικοι της Ρόδου συνηθίζουν να πηγαίνουν οικογενειακά στην εκκλησία και αμέσως μετά να επισκέπτονται τους ηλικιωμένους γονείς και παππούδες για τις σχετικές ευχές.
ΣΑΜΟΣ: 
Τις μέρες των Χριστουγέννων φτιάχνουν τα γλυκά για να γλυκάνουν τον νεογέννητο Χριστό ενώ σφάζουν τα χοιρινά για να φτιάξουν την λεγόμενη "πηχτή", δηλαδή βρασμένο χοιρινό κρέας με λεμόνι που το αφήνουν να πήξει για να το φάνε ανήμερα τα Χριστούγεννα.
Το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων τα παιδιά λένε τα κάλαντα για να πάρουν χρήματα και γλυκίσματα. Την παραμονή της πρωτοχρονιάς φτιάχνουν τις βασιλόπιττες και ανήμερα βάζουν το ρόδι πίσω από την πόρτα για να το σπάσουν με το ποδαρικό ώστε να είναι γεμάτο ευτυχία το σπίτι όλο το χρόνο όπως είναι γεμάτο και το ρόδι.
Την παραμονή από νωρίς το πρωί τα παιδιά λένε τα κάλαντα ενώ ανήμερα το μεσημέρι πηγαίνουν την "ΠΡΟΒΕΝΤΑ" ένα πιάτο με βασιλόπιτα και γλυκά στους γονείς θέλοντας να τους δείξουν την αγάπη τους και την φροντίδα τους ενώ εκείνοι θα τους δώσουν την λεγόμενη "ΜΠΟΥΠΙΣΤΡΙΝΑ" δηλαδή χρήματα και γλυκά.
Την παραμονή των Φώτων τα παιδιά βγαίνουν να πουν τα κάλαντα ενώ ανήμερα πάνε όλοι μαζί σε μια Εκκλησία, τον Μητροπολιτικό Ναό (Μονοκκλησιά) και μετά το τέλος της λειτουργίας σχηματίζεται πομπή που φτάνει στο λιμάνι όπου τελείται ο αγιασμός των υδάτων.
ΧΙΟΣ:
Στην πόλη της Χίου την παραμονή της Πρωτοχρονιάς υπάρχει ένα έθιμο, τα αγιοβασιλιάτικα καραβάκια. Σύμφωνα με αυτό, όποιες ενορίες επιθυμούν, κατασκευάζουν μακέτες πλοίων. Αυτά συναγωνίζονται μεταξύ τους ως προς την ποιότητα κατασκευής και ως προς την ομοιότητα με τα πραγματικά πλοία, ενώ οι ομάδες, το πλήρωμα, του κάθε πλοίου τραγουδούν κάλαντα.

 ΛΕΣΒΟΣ:
Στη Λέσβο όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδας (βλ. Θεσσαλία) έχουν το έθιμο του αμίλητου νερού, την ημέρα της Πρωτοχρονιάς. Στη στάμνα όμως που βάζουν το νερό αντί για βατόφυλλο, βάζουν ένα κλωνάρι αγιόκλημα. 

 ΚΥΚΛΑΔΕΣ:
Οι καλικάντζαροι είναι μικρά πλάσματα (σαν διαβολάκια), που τρώνε όλα τα γλυκά των Χριστουγέννων. Έτσι, λένε και στην Αντίπαρο πως... Στο κάστρο έβγαιναν καλικάντζαροι και χόρευαν όλο το βράδυ. Κατόπιν περνούσαν στο Σιφνέικο μέσα σε μια σπηλιά και έμεναν εκεί. Κατά διαστήματα μεταμορφώνονταν σε γουρούνες μαζί με τα μικρά τους και πήγαιναν στη βρύση του χωριού. Εκεί στη βρύση ήταν μια συκιά, που έκανε πολλά σύκα. Κάτω από τη συκιά έμεναν οι γουρούνες με τα γουρουνάκια. Οι καλικάντζαροι ήταν ο φόβος και ο τρόμος των παιδιών της Αντιπάρου. Μια φορά ήταν ένας και πήγαινε στο μύλο. Εκεί λοιπόν, σε ένα αλώνι είδε κάτι καλικάντζαρους. Είχε συνεννοηθεί με το μυλωνά να έχει το στάρι έξω απ' το μύλο. Μόλις αντίκρισε τους καλικάντζαρους, από το φόβο του έριζε κάτω το στάρι κι άρχισε το χορό. Καθώς χόρευε, έκραξε ένας κόκορας και οι καλικάντζαροι είπαν: «Έκραζε κόκορας, ξημέρωσε, να φύγουμε.» Ένας άλλος όμως καλικάντζαρος είπε: «Όχι, αυτός ο κόκορας είναι άσπρος.» Μετά κράζει άλλος κόκορας, λέει ένας άλλος καλικάντζαρος: «Αυτός ο κόκορας είναι κόκκινος» Αργότερα έκραξε ένας μαύρος κόκορας και είπαν όλοι οι καλικάντζαροι: «Τώρα πια είναι μέρα. Θα φύγουμε, ξημερώνει.» Κάνουν ένα «φρου» και ο άνθρωπος έμεινε μόνος του στο αλώνι, τρόμαξε και έπεσε κάτω.





(Πληροφορίες: Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις)
[ Διαβάστε περισσότερα ]
to e-periodiko mas
0 Σχόλια
Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Κρήτης

Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Κρήτης

Από Δεκεμβρίου 22, 2013
Ξυγκόπιτες
Την προπαραμονή των Χριστουγέννων, στα χωριά της ανατολικής Κρήτης γιορτάζεται η μέρα των Αγίων Δέκα. Στα πλαίσια των εορτασμών, έσφαζαν γουρούνια, τα οποία όλο το χρόνο τα τάιζαν με βελανίδια, χουμά και αποφάγια και χρησιμοποιούσαν το λίπος τους, το οποίο αποκαλείται γλίνα, ως βούτυρο και έφτιαχναν την λεγόμενη ξυγκόπιττα.

Ο χοίρος των Χριστουγέννων
Στην Κρήτη παλιότερα ήταν έθιμο να μεγαλώνει κάθε οικογένεια στο χωριό ένα γουρούνι, το «χοίρο», όπως το έλεγαν. Ο χοίρος σφαζόταν την παραμονή των Χριστουγέννων κι ήταν το κύριο Χριστουγεννιάτικο έδεσμα.
Την δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, οι χωρικοί έκοβαν το κρέας του χοίρου και έφτιαχναν:

 • λουκάνικα

 • απάκια: καπνιστό κρέας

 • πηχτή (τσιλαδιά): αφαιρείται κάθε ίχνος κρέατος από το κεφάλι του γουρουνιού και όλα μαζί βράζονται. Ο ζωμός με ειδική προετοιμασία μετατρέπεται σε πηχτό ζελέ που μέσα του βρίσκονται τα κομμάτια του κρέατος.

 • σύγλινα, δηλαδή το κρέας του γουρουνιού κομμένο σε μικρά κομμάτια, που το έψηναν και το έβαζαν σε μεγάλα δοχεία και το κάλυπταν με το λιωμένο λίπος του ζώου. Το λίπος έπηζε μόλις έχανε τη θερμότητα του και το κρέας μπορούσε να διατηρηθεί έτσι για αρκετούς μήνες.

 • ομαθιές, τα έντερα του χοίρου γεμισμένα με ρύζι, σταφίδες και κομματάκια συκώτι.

 • τσιγαρίδες, κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά που το έτρωγαν με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό στην εξοχή, όταν μάζευαν τις ελιές.
Ο χοίρος των Χριστουγέννων ήταν η βασική πηγή κρέατος για αρκετές εβδομάδες. Φυσικά αναφερόμαστε σε μια δίαιτα εξαιρετικά φτωχή σε κρέας, την περίφημη διατροφή της Κρήτης (Μεσογειακή Διατροφή), που χάριζε στους Κρητικούς των παλιότερων δεκαετιών υγεία και μακροζωία.

 Τίποτα δεν πήγαινε χαμένο από το χοίρο των Χριστουγέννων, για κάθε κομμάτι του ζώου υπήρχε κάποια χρήση. Ακόμα κι αυτή η ουροδόχος κύστη, η «φούσκα» όπως λέγεται, πλενόταν και καθαριζόταν και μετά φουσκωνόταν και γινόταν μπάλα, πολύτιμο δώρο για τα παιδιά της εποχής εκείνης.

Το έθιμο των «αέρηδων»
Παλιότερα, από την παραμονή των Χριστουγέννων οι γεωργοί οι βοσκοί και οι ναυτικοί έλεγαν «πώς παλεύουν οι καιροί, και οι αέρηδες ποιος θα γεννηθεί και ποιος θα βαπτισθεί». Όποιος γεννηθεί, όποιος αέρας δηλαδή υπερισχύσει την ημέρα των Χριστουγέννων, ο ίδιος θα κρατήσει μέχρι των Φώτων και για το μεγαλύτερο μέρος του καινούριου χρόνου.

 Χριστόψωμο
Όπως σε πολλά μέρη της Ελλάδας, έτσι και στην Κρήτη, το Χριστόψωμο κυριαρχεί στην εορταστική κουζίνα και η παράδοση λέει ότι, κατά το ζύμωμά του, οι νοικοκυρές της Κρήτης τραγουδάνε «Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει».

 Το παραδοσιακό, αυτό, κρητικό γλυκό ψωμί το στολίζουν με ξόμπλια. Αυτά τα στολίδια συμβολίζουν αλέτρια, ζώα πουλιά, γεννήματα της γης (γεωργική χώρα) ή πιο απλά με έναν σταυρό που συμβολίζει το μαρτύριο που έρχεται.

 Στην παλιά Κρήτη πρόσεχαν ιδιαίτερα τα ζώα τους, τα οποία είχαν μερίδα και στο Χριστόψωμο. Έτριβαν ένα χριστόψωμο, το ανακάτευαν με τα πίτουρα και το έδιναν στα ζώα να το φάνε, για να ευλογηθούν κι αυτά. Έπαιρναν κι ένα ρίφι ή πρόβατο στο σπίτι τους γιατί θεωρούσαν πως είναι ευλογημένα μια και ήταν τα ζώα που ζέσταιναν με την ανάσα τους τη φάτνη.


Πρωτοχρονιάτικη μπουγάτσα
Όποιος βρεθεί το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς στο Ηράκλειο θα γνωρίσει και το τοπικό έθιμο της μπουγάτσας ή μπογάτσας όπως τη λένε οι πιο πολλοί κρητικοί. Πωλείται εκτός από τα κλασσικά μπουγατσάδικα της πλατείας στα Λοντάρια και σε υπαίθρια κιόσκια και αποτελεί το πρώτο γλυκό του χρόνου για τους Ηρακλειώτες.




Πηγή: madeincreta.gr, zougla.gr
[ Διαβάστε περισσότερα ]
to e-periodiko mas
0 Σχόλια
Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Πελοποννήσου

Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Πελοποννήσου

Από Δεκεμβρίου 22, 2013
Δύο είναι τα κυρίαρχα έθιμα της Πελοποννήσου και ίσως και τα πιο γνωστά. Το Χριστόψωμο και το σπάσιμο του ροδιού την Πρωτοχρονιά.


Το Χριστόψωμο
Το Χριστόψωμο ζυμώνεται με διαλεχτά υλικά όπως το ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι και γαρύφαλλα. Κατά τη διάρκεια του ζυμώματος λένε την ευχή: "Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει το ζυμάρι για να γένει".
Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη με την οποία φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την άλλη μισή φτιάχνουν σταυρό με λωρίδες που τις τοποθετούν στη μέση του ψωμιού και στο κέντρο του βάζουν ένα καρύδι άσπαστο ή ένα αυγό, συμβολίζοντας τη γονιμότητα.


Αυτό το ευλογημένο ψωμί είναι στο κέντρο του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού, είναι το πρώτο που κόβεται μόλις καθίσει όλη η οικογένεια γύρω από το γιορτινό τραπέζι και ανταλλάσσουν ευχές.
Το σπάσιμο του ροδιού
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία και ο πατέρας (αρχηγός της) κρατούσε μαζί του ένα ρόδι σ' όλη τη Θεία Λειτουργία για να το λειτουργήσει. Επιστρέφοντας στο σπίτι ο νοικοκύρης χτυπά το κουδούνι της εξώπορτας και μπαίνει πρώτος στο σπίτι και κάνει το "ποδαρικό". Κατόπιν μπαίνει μέσα στο σπίτι σπάει το ρόδι και λέει: "Με υγεία, ευτυχία και χαρά, το νέο έτος και όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας, όλη τη χρονιά".

[ Διαβάστε περισσότερα ]
to e-periodiko mas
0 Σχόλια
Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Θεσσαλίας

Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Θεσσαλίας

Από Δεκεμβρίου 22, 2013

Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα της Θεσσαλίας είναι το "τάισμα της βρύσης".
Κάθε παραμονή Χριστουγέννων σύμφωνα με το έθιμο οι κοπέλες κρατώντας μια στάμνα, πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση, για να "κλέψουν" το άκραντο (αμίλητο) νερό. Λέγεται έτσι γιατί κατά τη διαδρομή δεν βγάζουν λέξη από το στόμα...
Επίσης αλείφουν με μέλι και βούτυρο τις βρύσες, ευχόμενες όπως τρέχει το νερό, να τρέχουν και τα καλά σε κάθε σπιτικό του χωριού ή της πόλης, για όλη τη χρονιά και να είναι γλυκιά η ζωή τους. Μάλιστα για να έχουν καλή σοδειά, "τάιζαν" τις βρύσες με διάφορα καλούδια, μέλι, ψωμί, όσπρια ή κλαδί ελιάς. Η κοπέλα που θα πήγαινε πρώτη στη βρύση, ήταν η πιο τυχερή για όλο το χρόνο. Στη συνέχεια ρίχνουν ένα βατόφυλλο μέσα στη στάμνα και τρία χαλίκια, τη γεμίζουν με νερό και επιστρέφουν στο σπίτι αμίλητες, μέχρι να πιει όλη η οικογένεια από το νερό της στάμνας. Με το νερό αυτό ραντίζουν κατόπιν και τις τέσσερεις γωνίες του σπιτιού και σκορπίζουν τα τρία χαλίκια στο σπίτι.

 Η γουρουνοχαρά
Ένα έθιμο που είναι πολύ γνωστό και σημαντικό όχι μόνο για τη Θεσσαλία, αλλά και για άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Οι οικογένειες στη Θεσσαλία, αγόραζαν από το Μάιο ένα γουρούνι και το συντηρούσαν με πίτουρα και κολοκύθια σε νερό ή στο ποτάμι. Για κάθε αγροτικό σπίτι ήταν απαραίτητο το γουρούνι επειδή από αυτό έπαιρναν εκτός από το κρέας, τη λίπα, τα λουκάνικα και έφτιαχναν τα γουρουνοτσάρουχα...
Όποιος δεν είχε γουρούνι ήταν είτε πολύ φτωχός, είτε ανοικοκύρευτος!...
Το σφάξιμο του γουρουνιού, ήταν μια ιεροτελεστία για την οποία απαιτούνταν 5 με 6 άντρες και μετά το τέλος της ακολουθούσε γλέντι, γι' αυτό και το έθιμο αυτό έχει την ονομασία "γουρουνοχαρά". Οι ημερομηνίες κατά τις οποίες γινόταν το σφάξιμο του γουρουνιού, δεν είναι ίδιες σ' όλες τις περιοχές της Θεσσαλίας. Συνήθως όμως γινόταν στις 27 Δεκεμβρίου, ημέρα του Αγ. Στεφάνου, γι' αυτό και ονόμαζαν τη γιορτή αυτή γουρουνοστέφανο ή γρουνοστέφανο.
Η διαδικασία ξεκινούσε με την νοικοκυρά που έδινε μικρή ποσότητα αναμμένης στάχτης μαζί με θυμίαμα στο σφαγέα, ο οποίος αφού θυμιάτιζε τους εργαζόμενους, έριχνε τη στάχτη με το θυμίαμα στο λαιμό του γουρουνιού για να είναι κι αυτό ευλογημένο και καλό το κρέας του. Μετά ένας από τους εργάτες έπαιρνε λίγο από το αίμα του γουρουνιού, άλειφε τα παιδιά στο πρόσωπο για να είναι γερά από αρρώστιες όλο το χρόνο και έγδερναν το γουρούνι. Το δέρμα του το αλάτιζαν και το δίπλωναν για να το κάνουν αργότερα τα γουρουνοτσάρουχα που φορούσαν στις αγροτικές δουλειές τους. Στη συνέχεια έπαιρναν το λίπος, τεμάχιζαν το σφάγιο, έφτιαχναν τα λουκάνικα, ενώ καθ' όλη
τη διάρκεια της εργασίας αυτής, υπήρχε τραπέζι στρωμένο με φαγητό και κρασί για τους ανθρώπους που συμμετείχαν. Οι άντρες έφευγαν για τα σπίτια τους και ξαναγυρνούσαν το βράδυ για να γιορτάσουν μαζί με το νοικοκύρη το γεγονός και γλεντώντας μέχρι το πρωί.
Το έθιμο αυτό τηρήθηκε μέχρι το 1940 όπου ο πόλεμος και η κατοχή εμπόδισε τη συνέχισή του. Σήμερα όμως τηρείται και πάλι, σε πολλά μέρη της Θεσσαλίας, πόλεις και χωριά.


πηγή πληροφοριών: Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση
[ Διαβάστε περισσότερα ]
to e-periodiko mas
0 Σχόλια
Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Ηπείρου

Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Ηπείρου

Από Δεκεμβρίου 20, 2013

Το πιο σημαντικό έθιμο της Ηπείρου που μάλιστα αναφέρεται και στα τοπικά κάλαντα, είναι τα σπάργανα του Χριστού. Τα σπάργανα δεν είναι άλλο από τηγανίτες στην πλάκα, ένα νοστιμότατο τοπικό γλύκισμα, μελωμένο με ζαχαρόνερο και πασπαλισμένο με καρύδια και κανέλα και τις έφτιαχναν την παραμονή των Χριστουγέννων, όταν όλη η οικογένεια ήταν μαζεμένη κοντά στο αναμμένο τζάκι. Εκεί έψηναν τις τηγανίτες, πάνω σε πυρωμένη πλάκα.
Σύμφωνα με την παράδοση αυτά ήταν τα σπάργανα του Χριστού, στη φάτνη...
Αν θελήσετε να τις δοκιμάσετε δεν έχετε παρά να ακολουθήσετε την παρακάτω συνταγή.

Υλικά: 1 κιλό αλέυρι, 1 κανάτα χλιαρό νερό, λίγο αλάτι, 1/2 κιλό καρύδια καθαρισμένα και προαιρετικά ξερός βασιλικός, πορτοκαλόφλυδες, μέλι και κανέλα.

 Πώς τις φτιάχνουμε: Κοσκινίζουμε το αλεύρι και το ανακατεύουμε με το αλάτι. Το βάζουμε σε μια λεκάνη και ρίχνουμε το χλιαρό νερό λίγο - λίγο. Ανακατεύουμε μέχρι να γίνει ένας πηχτός χυλός.
Αν θέλετε να τις ψήσετε με τον παραδοσιακό τρόπο, ανάψτε φωτιά με ξερά ξύλα κέδρου στο τζάκι και πάρτε μια πλάκα 40 x 40 cm και 3,5 cm πάχους, τοποθετήστε τη πάνω σε πυροστιά, αφήνοντάς τη να καεί καλά. Όταν καεί η πλάκα, ρίξτε με μια μεγάλη κουτάλα το χυλό πάνω της και απλώστε τη με ένα ξύλο. Όταν ψηθεί η τηγανίτα, γυρίστε τη από την άλλη πλευρά να ψηθεί για λίγα λεπτά ακόμα. Συνεχίστε μέχρι να τελειώσει ο καιρός.
Τις τοποθετούμε σε ταψί με την εξής σειρά: τριμμένο καρύδι, τηγανίτα, τριμμένο καρύδι, τηγανίτα... και όταν τελειώσουν όλες τις κόβουμε σε τετράγωνα κομμάτια. Στη συνέχεια τις περιχύνουμε με το σιρόπι που μέσα του έχουμε ρίξει τις πορτοκαλόφλουδες (δίνουν ωραίο άρωμα), τον ξερό βασιλικό και προαιρετικά το μέλι.

 Ανήμερα των Χριστουγέννων στην Ήπειρο αναβιώνει ένα έθιμο που βασίζεται στο προσκύνημα των βοσκών στο νεογέννητο Θεάνθρωπο. Σύμφωνα μ' αυτό, όταν οι βοσκοί πήγαν να προσκυνήσουν το Θείο Βρέφος, η νύχτα ήταν σκοτεινή και εκείνοι έκοψαν κλαριά από ξερά πουρνάρια και πήραν ο καθένας από ένα, βάζοντάς του φωτιά για να φωτίζει τη διαδρομή. Έτσι το σκοτεινό βουνό γέμισε χαρούμενα τριξίματα φωτιάς που λαμπύριζαν παντού. Έτσι και οι Ηπειρώτες, όταν πάνε σε σπίτια φίλων και γειτόνων για να ευχηθούν χρόνια πολλά, πάνε με τον ίδιο τρόπο κρατώντας δηλαδή ένα αναμμένο κλαδί και η ευχή που έδιναν τα παλιότερα χρόνια ήταν, "αρνιά, κατσίκια, νύφες και γαμπρούς". Αυτή ήταν η καλύτερη ευχή για κάθε νοικοκύρη. Να προκόβουν τα κοπάδια του, να μεγαλώνει η οικογένειά του με τα παιδιά του να παντρεύονται και να κάνουν παιδιά...

 Στα Ιωάννινα, δεν κρατούν ολόκληρο το κλαδί, κρατούν όμως στα χέρια τους δαφνόφυλλα και πουρναρόφυλλα που τα πετούν στο τζάκι μπαίνοντας και κάνοντας την ίδια πάντα ευχή.



πηγή πληροφοριών: Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση
[ Διαβάστε περισσότερα ]
to e-periodiko mas
0 Σχόλια
Εγγραφή σε: Αναρτήσεις (Atom)

find "to e-periodiko mas" on instagram