Δεκέμβρης των γιορτών

Στην αρχαία Ελλάδα ο Δεκέμβρης ισοδυναμούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Μαιμακτηρίωνα και το πρώτο του μήνα Ποσειδώνα.
Στο βόρειο ημισφαίριο ο μήνας αυτός έχει τις λιγότερες ώρες φωτός σε αντίθεση με το νότιο ημισφαίριο που έχει τις περισσότερες, ενώ ξεκινά την ίδια πάντα μέρα της εβδομάδας που ξεκινά και ο Σεπτέμβρης.

Για το λαό μας είναι ο μήνας των γιορτών όχι μόνο λόγω των Χριστουγέννων αλλά γιατί είναι πολλές οι θρησκευτικές γιορτές κατά τη διάρκειά του, όπως της Αγ. Βαρβάρας στις 4, του Αγ. Νικολάου στις 6, της Αγ. Άννας στις 9, του Αγ. Σπυρίδωνα στις 12, του Αγ. Διονυσίου στις 17 κ.α. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας ονομάζεται και «κυρ Λευτέρης» από τη γιορτή του Αγ. Ελευθερίου στις 15, ενώ όπως λέει ο λαός «από του Αγ. Σπυρίδωνα τη γιορτή, η μέρα παίρνει ένα σπυρί» εννοώντας πως μεγαλώνει η διάρκειά της.

Στις αρχές του μήνα, σύμφωνα με τη λαογραφία, που έχουμε τα «Νικολοβάρβαρα» σηματοδοτείται και η έλευση του έντονου κρύου με βροχές ή χιόνια («κάνει νερά και χιόνια» λέει ο λαός μας).

Κανείς όμως δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως ο Δεκέμβρης είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένος με τα Χριστούγεννα. Σύμφωνα μάλιστα με τον Πάπα Γρηγόριο τον Α' έγινε μια προσπάθεια από τους Πατέρες της Εκκλησίας να μετατραπούν βαθμιαία οι γιορτές των εθνικών, σε Χριστιανικές γιορτές. Έτσι η 25η Δεκεμβρίου, που ήταν για τη Ρώμη η κεντρική γιορτή των Σατουρναλίων και της γέννησης του «αήττητου ήλιου», ενώ την ίδια μέρα οι αρχαίοι Έλληνες γιόρταζαν τα Κρόνια (αφιερωμένα στον Κρόνο), τα Διονύσια και τα επιφάνεια του ηλιακού θεού Φοίβου – Απόλλωνα, αντικαταστάθηκε από τη γιορτή της γέννησης του Θεανθρώπου.

Θα πρέπει να θυμόμαστε πως στη Ρώμη δεν επιτρεπόταν ο χριστιανισμός και έτσι οι πρώτοι χριστιανοί για να εκκλησιάζονται και να τελούν τις θρησκευτικές τους εορτές μαζεύονταν κρυφά στις κατακόμβες. Στην προσπάθειά τους να αποφύγουν τους διωγμούς αποφάσισαν να γιορτάζουν τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου τη μέρα δηλαδή που οι Ρωμαίοι γιόρταζαν τις δικές τους εορτές (Σατουρνάλια) και για το λόγο αυτό κινδύνευαν λιγότερο να αποκαλυφθούν.

Η 25η Δεκεμβρίου καθιερώνεται για πρώτη φορά στη Ρώμη ως ημέρα εορτασμού των Χριστουγέννων στα μέσα του 4ου μ. Χ. αιώνα και τον 6ο αι. όπου αυτοκράτορας ήταν ο Ιουστινιανός εξαπλώνεται ο εορτασμός σε όλη την Ανατολή εκτός από την Αρμενία.

Ο εορτασμός των Χριστουγέννων την ίδια μέρα που γιορτάζονταν τα Σατουρνάλια ή τα Κρόνια είχε σαν αποτέλεσμα πολλά έθιμα, θρύλοι όπως των καλικάντζαρων και δοξασίες των αρχαίων εορτασμών, να περάσουν και στη χριστιανική γιορτή και κάποια να διατηρούνται μέχρι σήμερα.

Εξαιρετικά σημαντικός είναι από αστρονομικής πλευράς ο εορτασμός της 25ης Δεκεμβρίου από τους αρχαίους, αφού ο Ήλιος βρίσκεται στο νοτιότερο ύψος του στις 22 του μήνα. Για έξι μήνες κάθε μέρα χαμηλώνει όλο και περισσότερο στον ουρανό, ανατέλλοντας όλο και αργότερα και δύοντας κάθε μέρα και νωρίτερα. Από τις 22 και μετά ο Ήλιος σιγά – σιγά ανεβαίνει και πάλι στον ουρανό και οι μέρες μεγαλώνουν. Αυτός είναι και ο λόγος που φαίνεται συνεχώς ψηλότερα στον ουρανό τα μεσημέρια. Έτσι ονομάζουμε την 22η Δεκεμβρίου ημέρα της «χειμερινής τροπής του Ήλιου» και μάλιστα επειδή για μερικές μέρες φαίνεται σα να σταματάει (ο Ήλιος) ονομάζεται και «χειμερινό ηλιοστάσιο».

Ο Δεκέμβριος φέρνει μαζί του τη γλυκιά προσμονή των Χριστουγέννων των παιδικών μας χρόνων με τους στολισμούς, τα αμέτρητα φωτάκια, τα χριστουγεννιάτικα δέντρα και τα παραδοσιακά γλυκά. Φέρνει μαζί του και την ανάγκη για μεγαλύτερη ευαισθησία απέναντι στους αδύναμους και τους λιγότερο τυχερούς και κάνει όλους περισσότερο παιδιά!