ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ

Αναμφίβολα αποτελεί τη μεγαλύτερη όαση πράσινου, μέσα στην καρδιά της Αθήνας. Ένα στολίδι δροσιάς και οξυγόνου για την τσιμεντένια πρωτεύουσα. Η ιστορία του ξεκινά μαζί με την ιστορία της νεότερης Ελλάδας. Εκεί που σήμερα υπάρχουν τα παγκάκια με τις ζωγραφισμένες καρδιές, κατά την αρχαιότητα υπήρξε η δασώδης όχθη του Ιλισσού ποταμού. Με τα χρόνια, η διαρκής βόσκηση καθώς και η ανεξέλεγκτη υλοτομία, απογύμνωσαν το τοπίο.

Όταν η βασίλισσα Αμαλία ήρθε στην Ελλάδα, θέλησε να φτιάξει ένα κήπο, αντάξιο των ευρωπαϊκών. Έτσι σχεδιάστηκε ένας κήπος, που θα περιέβαλλε τα ανάκτορα του βασιλιά Όθωνα, δηλαδή τη σημερινή Βουλή και να αποτελέσει το πρώτο ουσιαστικά διακοσμητικό πάρκο της Νεότερης Ελλάδας. Η περιοχή ήταν τότε κατάξερη, βραχώδης και παραμελημένη και ξοδεύτηκαν πάρα πολλά χρήματα για να μεταμορφωθεί σ’ αυτό που επιθυμούσε η βασίλισσα Αμαλία.

Ο πατέρας του Όθωνα και βασιλιάς της Βαυαρίας, έστειλε από το Μόναχο, τον γεωπόνο Σμάρατ, ο οποίος οργάνωσε και επέβλεψε, τις πρώτες φυτευτικές εργασίες. Έτσι καταγράφηκε σαν τον πρώτο στην Ελλάδα ειδικό, που κατασκεύασε κηποτεχνικά έργα.

Η διαμόρφωση και φύτευση του Κήπου γινόταν τμηματικά, με αποτέλεσμα ο εγκαταλελειμμένος από αιώνες χώρος να αποκτήσει και πάλι ζωντάνια. Το φυτευτικό υλικό με 15.000 καλλωπιστικά φυτά μεταφέρθηκε από τη Γένοβα με το βοηθητικό πλοίο του στόλου «Φοίνιξ» το 1839, ενώ συμπληρωματικά φυτεύτηκε κι ένας μικρός αριθμός αυτοφυών ειδών, που μετέφερε από την Εύβοια και το Σούνιο ο Πρώσος γεωπόνος Σμιτ, που βοηθούσε τον Σμάρατ.

Το 1846 – 1847 η επιτροπή αρχιτεκτόνων – πολεοδόμων του ρυμοτομικού σχεδίου των Αθηνών, αποφάσισε να επεκτείνει τον Εθνικό Κήπο στην έκταση που περικλείεται από τις λεωφόρους Β. Όλγας, Β. Αμαλίας, Β. Σοφίας Ηρώδου Αττικού.

Τότε παρουσιάστηκε η ανάγκη, ενός ειδικού με ιδιαίτερη πείρα στην αρχιτεκτονική κήπων και ως καταλληλότερος κλήθηκε ο Γάλλος κηποτέχνης Μπαρό. Μπορεί οι Έλληνες να έλεγαν το ψωμί ψωμάκι, αλλά ο Κήπος φούντωνε και πρασίνιζε.

Η συντήρησή του στοίχιζε πανάκριβα. Ο Γάλλος συγγραφέας Ε. About αναφέρει στο βιβλίο «La Grece Contemporaine» το 1854, ότι ένας θάμνος κόστιζε 2 δρχ., το ημερομίσθιο είχε 2,5 δρχ. και μια παροχή νερού 200 δρχ. ετησίως. Το 1854, ολοκληρώνεται ο βασικός κηποτεχνικός σκελετός. Έτσι, ο Μπαρό επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη για να δημιουργήσει τους ξακουστούς κήπους του Ντολμά Μπαχτσέ.

Επί 30 χρόνια τη Διεύθυνση του Κήπου ανέλαβε ο Σμίτ, που αντικατέστησε το Μπαρό. Έψαξε στην Ελλάδα και στο εξωτερικό να βρει τα καταλληλότερα φυτά για τις συνθήκες της Αττικής, συμπληρώνοντας έτσι τη φύτευση μέχρι τα σημερινά όρια. Οι χρονογράφοι της εποχής έγραφαν: «Τις κηποτεχνικές εργασίες επέβλεπε εξ εγγυτάτης αποστάσεως η Βασίλισσα Αμαλία».

Το 1868 εγκαταστάθηκε στη ΒΑ γωνία του Κήπου η τότε Βασιλική και μετέπειτα Προεδρική Φρουρά, παραμένοντας εκεί μέχρι σήμερα. Κατά την περίοδο που ακολούθησε, κατασκευάστηκε θερμοκήπιο, ψυχρές σέρρες προστασίας φυτών, θερμοσπορεία και δημιουργήθηκε ο πυρήνας μικρής ζωοπτηνολογικής συλλογής. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του Νικολάου Ταμβάκη, στον «Κατάλογο Καλλωπιστικών Φυτών Εθνικού Κήπου», όπου αναφέρει: «Γύρω στα 1900, ο Κήπος είχε φθάσει σε ικανοποιητικό επίπεδο από απόψεως αισθητικής και λειτουργικότητας. Το 1923 χαρακτηρίστηκε Κρατικός Δημόσιος Κήπος και έκτοτε μένει ανοικτός από την ανατολή μέχρι τη δύση του ήλιου. Το 1926 μικρή λουρίδα θυσιάστηκε και πολλά δέντρα κόπηκαν για να διαπλατυνθεί και ευθυγραμμισθεί η λεωφόρος Β. Αμαλίας».

Το 1927, με το Νομ. Διάταγμα, καθιερώθηκε και η ονομασία του «Εθνικός Κήπος».

Αν η περίοδος 1839-1882 χαρακτηρίσθηκε ως η εποχή της εγκατάστασης των βασικών φυτικών μορφών του και της δημιουργίας του κηποτεχνικού σκελετού του, η περίοδος 1927-1940 θα πρέπει να χαρακτηρισθεί εποχή διάσωσης, σταθεροποίησης, αλλά και βασικής αλλαγής της λειτουργίας του, από μεγάλο ιδιωτικό κήπο σε δημόσιο πάρκο. Έτσι, ο λαός αποκτά τα «βουλεβάρτα» του, για να βολτάρει εκεί που κάποτε οι κυρίες της αυλής γελούσαν ανέμελες.

Η εποχή της Κατοχής, έχει καταστροφικές συνέπειες και για τον Κήπο. Οι προσπάθειες για την ανασυγκρότησή του κράτησαν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950. Ο τρόπος φύτευσης και η τοπική αρχιτεκτονική του διαρρύθμιση, δίνουν στον Εθνικό Κήπο τον χαρακτήρα του ρομαντισμού, γραφικού ή αγγλικού ρυθμού κήπων, προσαρμοσμένου όμως στις ελληνικές συνθήκες και συμπληρωμένου στα νεώτερα χρόνια με στοιχεία γαλλικού ή κλασικού ρυθμού.

Σήμερα, οι επισκέπτες του Εθνικού Κήπου μπορούν να επισκεφθούν το Βοτανικό Μουσείο, την Παιδική Βιβλιοθήκη, αλλά και τις Λίμνες, τις Πέργκολες, το Ρωμαϊκό μωσαϊκό δάπεδο, το Ηλιακό ρολόι, το Φυτώριο και την Προεδρική Φρουρά – σημαντικά τμήματα συνδεδεμένα με τη νεώτερη πολιτισμική ιστορία της χώρας.

Αξίζει να αναφέρουμε επίσης, ότι στον Εθνικό Κήπο κατασκευάστηκαν τα δύο πρώτα θερμοκήπια της Ελλάδας, ενώ το 1860 ανακαλύφθηκε από κάτω ένα αρχαίο υδραγωγείο από τα χρόνια του Πεισίστρατου. Τα αιωνόβια φυτά είναι εκείνα κυρίως που μας συνδέουν με το μακρινό παρελθόν.

Ας δούμε όμως λίγο τον Εθνικό Κήπο με αριθμούς:

Έκταση 158 στρέμματα. Δίκτυο δρόμων 7.5 χλμ. Έκταση πλατειών 22 στρμ. Δέντρα 7.000, 140 ειδών και ποικιλιών, 75% αειθαλή. Θάμνοι 40.000, από 100 περίπου είδη και ποικιλίες. Φυτά (και από τις πέντε ηπείρους) περίπου 420 είδη και ποικιλίες. Ανάμεσά τους οι περίφημες ουασιγκτόνιες, καζουαρίνες, αείλανθοι και ο μοναδικός στην Ελλάδα κυκάς ο στρεπτόφυλλος που ευδοκιμεί στην Ινδία.


(πηγή: στοιχείων εφ. ΕΘΝΟΣ)