Η Καθαρή Δευτέρα είναι η αρχή της Σαρακοστής για την Ορθοδοξία και παράλληλα το τέλος της Αποκριάς. Ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί "καθαρίζονταν" πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας η οποία σηματοδοτεί και την αρχής της μεγάλης νηστείας της Σαρακοστής, συμβολίζοντας τις σαράντα ημέρες νηστείας του Ιησού στην έρημο.
Η λαγάνα που συνηθίζεται να τρώγεται αυτή τη μέρα είναι άζυμο ψωμί και τρώγεται γιατί, τέτοιο ψωμί έτρωγαν οι Ισραηλίτες κατά την έξοδό τους από την Αίγυπτο.
Τη λαγάνα συνοδεύουν νηστίσιμα φαγητά, ελιές, λαχανικά και φασολάδα χωρίς λάδι.
Το πέταγμα του χαρταετού είναι μια συμβολική συνήθεια, αφού ο άνθρωπος είναι πλασμένος για να πετά ψηλά στον ουρανό, πνευματικά. Μια δεύτερη εκδοχή θέλει το πέταγμά του να συμβολίζει την απομάκρυνση κάθε έγνοιας του χειμώνα, αφού η άνοιξη δεν είναι μακριά και λόγω της ανθοφορίας, ανανεώνει τη διάθεση των ανθρώπων.
Όταν γιορτάζεται η Καθαρή Δευτέρα στην εξοχή λέγεται Κούλουμα. Δύο εκδοχές υπάρχουν για την ετυμολογία της λέξης κούλουμα. Κατά τον Ν. Πολίτη, πατέρα της ελληνικής λαογραφίας, η λέξη προέρχεται από το λατινικό Cumulus που σημαίνει σωρός, αφθονία αλλά και το τέλος. Εκφράζει με άλλα λόγια το τέλος της Αποκριάς. Μια δεύτερη εκδοχή θέλει τη λέξη να προέρχεται από μια άλλη λατινική λέξη, τη λέξη κόλουμνα, που σημαίνει κολώνα, επειδή το πρώτο γλέντι της Καθαρής Δευτέρας έγινε στους Στύλους του Ολυμπίου Διός.
Στην Αθήνα η Καθαρή Δευτέρα γιορτάζεται στο Λόφο του Φιλοππάπου με φασολάδα και νηστίσιμα, γεμίζοντας τον ουρανό από πολύχρωμους χαρταετούς.
Στο Γαλαξίδι, γίνεται αλευροπόλεμος. Ένα έθιμο που διατηρείται από το 1801. Τότε το Γαλαξίδι ήταν υπό την τουρκική κατοχή και οι κάτοικοι περίμεναν τις αποκριές για να διασκεδάσουν και να χορέψουν. Μάλιστα χόρευαν σε κύκλους. Ένα κύκλο έκαναν οι γυναίκες και ένα δεύτερο οι άντρες, φορώντας μάσκες ή βάφοντας τα πρόσωπά τους με κάρβουνο. Με τα χρόνια αυτό άλλαξε ή καλύτερα προστέθηκε το αλεύρι, που δεν περιοριζόταν στα πρόσωπα, αλλά κατέληγε να πετάγεται από τον ένα στον άλλο.
Στη Θήβα γίνεται ο βλάχικος γάμος. Ένα έθιμο που υπάρχει μέχρι σήμερα από το 1830, μετά την απελευθέρωση των ορεινών περιοχών. Οι Βλάχοι (τσοπάνηδες από την Μακεδονία, τη Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Ρούμελη) εγκατέλειψαν την άγονη γη τους κατεβαίνοντας νοτιότερα. Πρόκειται για ένα ωραίο θέαμα με γαμήλια πομπή, μουσική που συνοδεύει το ζευγάρι και μεγάλο γλέντι.
Στη Μεθώνη της Μεσσηνίας γίνεται του Κουτρούλη ο γάμος. Ένας καρναβαλίστικος γάμος από τον 14ο αιώνα. Σήμερα το έθιμο καλά κρατεί με το ζευγάρι των νεόνυμφων να αποτελείται από δύο άντρες, οι οποίοι μαζί με τους συγγενείς πηγαίνουν στην πλατεία για να γίνει ο γάμος με τον παπά και τον κουμπάρο. Εκεί διαβάζεται και το προικοσύμφωνο και ακολουθεί το μεγάλο ξεφάντωμα.
Στη Μεσσήνη της Μεσσηνίας γίνεται η αναπαράσταση της εκτέλεσης μιας γερόντισσας της γριάς Συκούς, η οποία κατά την παράδοση, κρεμάστηκε στη θέση Κρεμάλα της πόλης με εντολή του Ιμπραήμ Πασά, επειδή είχε το θάρρος, εξηγώντας του ένα όνειρο που είχε δει, να του πει πως η εκστρατεία του και ο ίδιος θα είχαν κακό τέλος, από τους επαναστατημένους Έλληνες.
Στον Τύρναβο γίνεται το μπουρανί, το οποίο είναι μια χορτόσουπα χωρίς λάδι. Γύρω από την προετοιμασία της στήνεται ολόκληρο σκηνικό του παιχνιδιού με τα φαλλικά σύμβολα και τολμηρά πειράγματα από τους μπουρανίδες.
Στην Κάρπαθο γίνεται Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων. Κάποιοι δηλαδή κάνουν άσεμνες χειρονομίες σε κάποιους άλλους και συλλαμβάνονται από τους Τζαφιέδες (χωροφύλακες) και οδηγούνται στο Δικαστήριο, το οποίο το αποτελούν οι σεβάσμιοι του νησιού. Τα γέλια και τα πειράγματα διαδέχεται τρικούβερτο γλέντι.
Στη Νάξο, στις κοινότητες Ποταμιά, Καλόξιδο και Λιβάδια οι κάτοικοι ντύνονται Κορδελάτοι ή Λεβέντες. Οι Κορδελάτοι φορούν φουστανέλα και οι Λεβέντες είναι οι πειρατές. Τους ακολουθούν οι ληστές οι Σπαραρατόροι, που αρπάζουν τις κοπέλες για να τις βάλουν με το ζόρι στο χορό και το γλέντι, που κρατά ως το πρωί.
Στο Ρέθυμνο και συγκεκριμένα στα χωριά Μέρωνα και Μελιδόνια αναβιώνουν τα έθιμα "το κλέψιμο της νύφης", ο "Καντής" και το "μουτζούρωμα", με τη συνοδεία κρασιού και φυσικά της λύρας, ενώ στη Σκύρο οι περισσότεροι κάτοικοι κατεβαίνουν στην πλατεία του νησιού, όπου χορεύουν τοπικά τραγούδια.
Στη Χίο (στα Μεστά και στους Ολύμπους) αναβιώνει το έθιμο του Αγά, ο οποίος είναι αυστηρός δικαστής και δικάζει και καταδικάζει με χιούμορ και πειράγματα τους θεατές.
Στην Αλεξανδρούπολη ένας κάτοικος αναλαμβάνει να ενσαρκώσει το Μπέη και περιδιαβαίνει στην πόλη μοιράζοντας ευχές για το καλό.
Στη Βόνιτσα υπάρχει το έθιμο του Αχυρένιου Γληγοράκη, ενός αχυρένιου ψαρά που δεμένος πάνω σε ένα γάιδαρο, γυρνάει σε όλο το χωριό για να καταλήξει σε μια φλεγόμενη βάρκα ανοιχτά της θάλασσας.
Στην Κέρκυρα και κυρίως σε πολλά χωριά της αναβιώνει ο παραδοσιακός χορός των Παπάδων. Το χορό σέρνουν πρώτοι οι παπάδες και ακολουθούν οι γέροντες του χωριού.
Στη Νέδουσα της Πελοποννήσου αναβιώνει το αγροτικό καρναβάλι, όπου οι επισκέπτες συμμετέχουν ενεργά σε ένα αρχαίο τελετουργικό για ευημερία και γονιμότητα, ενώ σε όλη σχεδόν την Ελλάδα (με διάφορες παραλλαγές) το γαϊτανάκι είναι ένα έθιμο που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες της Μ. Ασίας και είναι το πιο γνωστό και ίσως ένα από τα πιο διασκεδαστικά έθιμα της ημέρας!
Πηγή: iefimerida.gr, aftodioikisi.gr, sansimera.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Πείτε μου τη γνώμη σας αφού πρώτα διαβάσετε την "Πολιτική Δημοσίευσης Σχολίων" του blog, που θα βρείτε στην κορυφή της πλαϊνής μπάρας, αν μπαίνετε από υπολογιστή ή κάτω από τη φόρμα σχολίων, αν μπαίνετε από smartphone ή tablet. Ευχαριστώ!