Ιούλιος, ο Αλωνάρης της παράδοσης...

Photo by Julian Paul on Unsplash

Ο Ιούλιος πήρε το όνομά του από τον Αύγουστο Καίσαρα ο οποίος ήθελε να τιμήσει τον Ιούλιο Καίσαρα και του έδωσε το όνομά του. Μέχρι τότε ονομαζόταν στα λατινικά Quintilis και ήταν ο πέμπτος μήνας του παλιού ρωμαϊκού ημερολογίου. Στο αττικό ημερολόγιο ήταν ο πρώτος μήνας, ονομαζόταν Εκατομβαιών και είχε διάρκεια τριάντα ημερών που αντιστοιχούσε στο χρονικό διάστημα από 23 Ιουνίου ως 23 Ιουλίου.

Για τους αρχαίους που έδιναν μεγάλη σημασία στην γεωργία και στις δουλειές, που είχαν σχέση με αυτή, ο Ιούλιος είναι ο μήνας που γίνεται το αλώνισμα και για το λόγο αυτό, ονομάζεται και Αλωνάρης ή και Αλωνιστής. Το αλώνισμα των δημητριακών γινόταν σε χώρο που φυσούσαν οι περισσότεροι άνεμοι, το αλώνι είχε σχήμα κυκλικό και στη μέση βρισκόταν το ξύλινο δοκάρι (στρέτζερο ή στρογερό) γύρω από το οποίο έτρεχαν τα ζώα (άλογα, βόδια, μουλάρια ή γαϊδούρια) τα οποία ήταν ζεμένα το ένα δίπλα στο άλλο και γυρνούσαν γύρω από ένα κεντρικό στύλο πατώντας τα στάχυα. Στη συνέχεια με τη βοήθεια ενός εργαλείου που λεγόταν δικράνι (κάτι σαν φτιάρι) γινόταν το λίχνισμα, ο διαχωρισμός δηλαδή του καρπού από το άχυρο, πάντα με τη βοήθεια του ανέμου.

Αξίζει να αναφέρουμε πως σύμφωνα με το έθιμο ή τη δεισιδαιμονία, δεν επιτρεπόταν να πάει γυναίκα με ρόκα γνέθοντας στο αλώνι γιατί θα έδιωχνε τον άνεμο και έτσι δεν θα μπορούσαν να λιχνίσουν. Κάποια από τα έθιμα του αλωνισμού προέρχονται από τα αρχαιοελληνικά Θαλύσια που γίνονταν προς τιμήν της θεάς Δήμητρας. Σύμφωνα με τη λαογραφία άμεση σύνδεση με το λίχνισμα έχει ο προφήτης Ηλίας που διαφεντεύει τους ανέμους, δίνοντας ένα ακόμα προσωνύμιο στο μήνα αυτό του Αηλίατη ή Αηλιά.

Και μια που αναφέρουμε τον προφήτη Ηλία, του οποίου η μνήμη γιορτάζεται στις 20 του μήνα, αξίζει να θυμόμαστε πως ο Άγιος συνδέεται και με τις βροχές στις κορυφές των βουνών. Γι' αυτό και σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας θα βρούμε και από ένα ξωκλήσι αφιερωμένο σε κείνον. Βέβαια από την αρχαιότητα οι κορυφές των βουνών υπήρξαν κέντρα λατρείας και ταυτίζονταν με το Δία που ήλεγχε τα μετεωρολογικά φαινόμενα και παρουσιάζεται στα αγάλματα και στα αγγεία με τις περίφημες αστραπές στο χέρι του. Αυτές οι ιδιότητες προσδόθηκαν αργότερα στον προφήτη Ηλία από τους Έλληνες και τους Σλάβους.

Ο κ. Γ. Αικατερινίδης, δρ Λαογραφίας αναφέρει χαρακτηριστικά: «Οι βροχές και τ’ αστροπελέκια από τον προφήτη Ηλία γίνονται. Ξαπλώνει στα σύννεφα και κοιμάται, όταν είναι να καλοσυνέψει ο καιρός. Μα όταν είναι για νερό, τρέχει με τ’ αμάξι του στον ουρανό και γι’ αυτό βροντάει… Όταν βροντάει, είναι που με το πύρινο αμάξι του κυνηγάει τη Λάμια να τη σκοτώσει, για να μην καταστρέψει τα σπαρτά των ανθρώπων. Οι αστραπές που πέφτουνε τότες είναι οι πύρινες σαγίτες που ρίχνει στη Λάμια ο άγιος».

Πολλές είναι ο γιορτές που έχει ο Ιούλιος και αρκετές είναι αφιερωμένες σε Αγίους που σχετίζονται με την ίαση όπως οι Άγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός (που ήταν γιατροί) στην πρώτη του μήνα, η γιορτή της θεραπεύτριας Αγίας Κυριακής στις 7, η μνήμη της Αγίας Μαρίνας για την ίαση των άρρωστων παιδιών, η Αγία Παρασκευή που σύμφωνα με την παράδοση θεραπεύει τις παθήσεις των ματιών στις 26 του μήνα και ο Άγιος Παντελεήμονας στις 27 ο οποίος ασκούσε φιλανθρωπική ιατρική και ως εκ τούτου θεωρείται ιαματικός Άγιος.

Η ανθρωπολόγος κ. Λ. Παπαγαλάνη εξηγεί: «Η θρησκευτική λαϊκή παράδοση κρατά ζωντανή τη θαυματουργική χαριτοδότηση των αγίων, όπως και των αρχαίων θεοτήτων. Με ευχές, τελετικά δρώμενα και προσφορές, οι πιστοί προσπαθούν, σ’ ένα συνδυασμό ευλάβειας, πίστης, φόβου και προσωπικής ωφέλειας, να διασφαλίσουν την συνεπικουρία των θείων δυνάμεων».

Στις μέρες μας, ο Ιούλιος είναι μαζί με τον ακόλουθό του Αύγουστο, ο μήνας που ξεκινούν οι διακοπές, τα σαββατοκύριακα στη θάλασσα, η φυγή από τις αστικές μεγαλουπόλεις και η ξεκούραση για τους περισσότερους από μας, τους πιο τυχερούς ίσως...