Πολλά και διαφορετικά τα έθιμα της Μ. Παρασκευής, στην Ελλάδα και την Κύπρο, με αποκορύφωμα τον Επιτάφιο, που ανάλογα με τη μορφολογία του εδάφους και τις ιδιαίτερες συνθήκες της κάθε περιοχής, ποικίλουν δίνοντας ξεχωριστό χρώμα στην κορύφωση του Θείου Δράματος.

Σε μερικά μέρη της Κύπρου, τη μέρα αυτή, όπως και στη Μακεδονία και τη Θράκη, πίνουν ξύδι ή τρώνε φαγητά με ξύδι, όπως φακές και κουκιά για να θυμηθούν το μαρτύριο του Χριστού , που όταν ζήτησε νερό, τον πότισαν ξύδι. Άλλες οικογένειες δε μαγειρεύουν καθόλου γιατί είναι μέρα μεγάλης νηστείας. Σε όλα τα μέρη της Ελλάδας τη Μ. Παρασκευή δεν κάνουν δουλειές, ούτε μαστορέματα αντιμετωπίζοντας τη μέρα αυτή σαν μέρα όπου όλοι συμμετέχουν στο Θείο Πένθος.

Πολλοί από μας πιστεύουν ότι τη Μ. Τετάρτη γίνεται μόνο το ευχέλαιο στην εκκλησία, χωρίς να υπάρχουν ιδιαίτερα έθιμα για τη μέρα αυτή. Δεν είναι όμως ακριβώς έτσι. Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας τα έθιμα της Μ. Τετάρτης έχουν ξεχωριστό ενδιαφέρον.

Όπως στο Κορωπί του περασμένου αιώνα, όπου σύμφωνα με τον κ. Δ Κιούση (mesogianews.gr) τη μέρα αυτή, κάθε νοικοκυρά πήγαινε στο σπίτι του παπά της ενορίας της, ένα πιάτο αλεύρι και το έδινε στην παπαδιά.

Εκείνη το άδειαζε σε μια μεγάλη λεκάνη (σκάφη) και το βράδυ, έχοντας μαζευτεί εν τω μεταξύ μαζευτεί μεγάλη ποσότητα, το ζύμωνε χωρίς να ρίξει μέσα μαγιά (προζύμι) και στη συνέχεια το άδειαζε σε μια μεγάλη λεκάνη, το πασπάλιζε με λίγο αλεύρι και τοποθετούσε πάνω του ένα κλωνάρι βασιλικό.

Έπειτα ο παπάς τοποθετούσε επάνω το σταυρό, που χρησιμοποιούσε στα ευχέλαια και διάβαζε μια ευχή. Στη συνέχεια σκέπαζαν το ζυμάρι με ένα πανί και το πρωί της Μ. Πέμπτης, κατά ένα ανεξήγητο τρόπο το έβρισκαν φουσκωμένο. Το πρωί της Μ. Πέμπτης το μετέφεραν στην εκκλησία με κάρο. Το έθιμο αυτό διατηρήθηκε στο Κορωπί μέχρι τον 20ο αιώνα, ενώ στην Παιανία μέχρι το 1920.

Το ευχέλαιο που γίνεται στις εκκλησιές, σε κάποιες περιοχές όπως τον Πόντο, γινόταν και στο σπίτι.

Στα Κοτύωρα (δυτικά της Κερασούντας), ο παπάς γύριζε στα σπίτια για το ευχέλαιο. Σε κάθε σπίτι είχαν έτοιμα αυγά ωμά, αλεύρι και αλάτι. Ο παπάς τους έκανε ευχέλαιο και την επομένη (Μ. Πέμπτη) αφού έβαφαν τα αυγά, τα πήγαιναν μαζί με το "ευχελιασμένο" αλεύρι και το αλάτι στην εκκλησία στον Εσπερινό, μέσα σε καλαθάκια και σκεπασμένα καλά με πανί.

Η ζύμη του ψωμιού που αποτελούσε το προζύμι σε κάθε καινούργιο ζύμωμα μέσα στη διάρκεια του χρόνου, είχε χάσει την αρχική του δύναμη και για το λόγο αυτό, έπρεπε να ανανεωθεί.

Έτσι στην Αθήνα τη Μ. Τετάρτη η εκκλησιάρισσα όπως διαβάζουμε στο madata.gr πήγαινε από σπίτι σε σπίτι και μάζευε αλεύρι και το ζύμωνε χωρίς προζύμι. Ο παπάς (όπως και στα Μεσσόγεια) ακουμπούσε πάνω του το Σταυρό με το Τίμιο Ξύλο και το ζυμάρι φούσκωνε. Αυτό θα αποτελούσε το προζύμι της χρονιάς και για το λόγο αυτό μοιραζόταν ξανά στα σπίτια. Μ' αυτό ζύμωναν και τις κουλούρες της Λαμπρής.

Στην Κεφαλλονιά, οι γυναίκες πηγαίνουν για το ευχέλαιο της Μ. Τετάρτης στην εκκλησία με αλεύρι μέσα σε πορσελάνινη λεκάνη. Εκεί ο παπάς τοποθετεί το καντήλι με το λάδι και 7 κεριά. Κατά την ανάγνωση των 7 ευαγγελίων του Ευχελαίου ανάβει ένα ένα τα κεριά. Στο τέλος μυρώνει τους πιστούς και οι γυναίκες παίρνουν το αλεύρι για να ζυμώσουν μ' αυτό το πρόσφορο που θα λειτουργήσει ο παπάς τη Μ. Πέμπτη.

Όπως διαβάζουμε στο glixouri.blogspot.gr οι παραπάνω ακολουθίες πραγματοποιούνται το πρωί και δύο μαζί στην ιερά μονή Κορωνάτου πολλά χρόνια τώρα, με μεγάλη συμμετοχή πιστών.

Στο Ασβεστοχώρι Θεσσαλονίκης οι γυναίκες μάζευαν χόρτα με τα οποία έφτιαχναν τη χορτόπιτα της Μ. Πέμπτης, ημέρα που ήταν η μοναδική σ' όλη τη Σαρακοστή που επιτρεπόταν να φάνε λάδι. Το μάζεμα των χόρτων τη Μ. Τετάρτη συμβόλιζε τη σύλληψη του Χριστού μέσα στον κήπο των Ελαιών.

Στην Κέρκυρα, το μεσημέρι της Μ. Τετάρτης οι πιστοί πηγαίνουν στους ναούς για την Ακολουθία του Μεγάλου Ευχελαίου και το βράδυ συμμετέχουν στο Θείο Δράμα γεμίζοντας το χώρο του Δημοτικού Θεάτρου για τη συναυλία Εκκλησιαστικής Μουσικής και Μεγαλοβδομαδιάτικων Μελωδιών από τη Δημοτική Χορωδία.

πηγή: kapilesvos.gr

Θυμάστε εκείνο το ασπροκόκκινο βραχιολάκι που φόραγαν τα παιδιά από την 1η Μαρτίου και όλο το μήνα;
Αυτός είναι ο "Μάρτης" ένα έθιμο πολύ παλιό, που είναι κοινό σε πολλές Βαλκανικές χώρες, όπως τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Π.Γ.Δ.Μ., τη Μολδαβία και φυσικά την Ελλάδα.

Στην Ελλάδα λοιπόν, φορούσαν και φοράνε ακόμα σε πολλές περιοχές, στο αριστερό χέρι ή και στα δύο ένα βραχιολάκι φτιαγμένο από κόκκινη και λευκή κλωστή. Μπαίνει στο χέρι την πρώτη μέρα του Μάρτη και ή φθείρεται και πέφτει μόνη της ή την βγάζουν την τελευταία μέρα του μήνα που δίνει στο βραχιόλι το όνομά του. Στη Βουλγαρία μάλιστα το φορούν άντρες και γυναίκες. Οι άντρες χοντρότερο και οι γυναίκες λεπτότερο.
Πρόκειται για ένα έθιμο, σύμφωνα με το οποίο, αυτός που το φορά, προστατεύεται από τον ήλιο, τις ασθένειες ή και το κακό μάτι. Από την αρχαιότητα όπως αναφέρει και ο Αρτεμίδωρος στα Ονειροκριτικά του, το βραχιόλι σχετιζόταν με την προστασία από το κακό. Έτσι πέρασε και στα Βυζαντινά χρόνια. Στα Ελευσίνια μυστήρια μάλιστα, οι νεαροί μύστες φόραγαν κρόκους στο δεξί χέρι και στο πόδι, αποδεικνύοντάς μας ότι το έθιμο είναι πανάρχαιο ή όμοιο με αντίστοιχο πανάρχαιο έθιμο.
Όταν ο Μάρτης πέρναγε, έβγαζαν το βραχιόλι και το κρεμούσαν στο πιο ψηλό κλαδί των δέντρων που ήταν κοντά στα σπίτια με τις χελιδονοφωλιές, για να το πάρουν τα χελιδόνια και μ' αυτό να φτιάξουν τη φωλιά τους. 
Βλέπετε ο Μάρτιος, είναι ο μήνας της εαρινής μετανάστευσης των πουλιών από την Αφρικανική ήπειρο στην Ελλάδα και κατ' επέκταση στα Βαλκάνια. 
Τα χελιδόνια μάλιστα, αν είναι άρρωστα, αποφεύγουν το κόκκινο χρώμα. Έτσι μαζεύοντας (τα υγειή) το ασπροκόκκινο βραχιολάκι για τη φωλιά τους, κρατούσαν μακριά τα ασθενή πουλιά, από τα αυγά που γεννούσαν και οι ένοικοι του σπιτιού που φιλοξενούσε τη φωλιά, ήταν σίγουροι πως τα χελιδόνια αυτά, είναι υγειή. 
Γνωρίζοντας παρ' όλα αυτά, πως τα χελιδόνια μετέφεραν ασθένειες θερμότερων κλιμάτων που με την αυξημένη υγρασία της άνοιξης επωάζονται, μάθαιναν στα παιδιά, να μην πειράζουν τα χελιδόνια και να σέβονται τις φωλιές τους και τα μικρά τους. Έτσι απεφευγαν την επαφή των παιδιών με μικρόβια που μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία τους.
"Μάρτη" όμως, δεν φορούσαν μόνο οι άνθρωποι. Σε κάποιες περιοχές της χώρας κρεμούσαν την κλωστή, όλη τη νύχτα, στα κλαδιά μιας τριανταφυλλιάς για να χαρίσουν ανθοφορία, ενώ σε άλλες περιοχές την έβαζαν γύρω από τις στάμνες για να προστατέψουν το νερό από τον ήλιο, διατηρώντας το κρύο. 
Σε άλλες πάλι περιοχές, φορούσαν το "Μάρτη" μέχρι το βράδυ της Ανάστασης και το έβγαζαν για να το δέσουν στις λαμπάδες της Λαμπρής, να καεί μαζί τους ή το έκαιγαν στη φωτιά που έκαιγαν τον Ιούδα.


πηγή πληροφοριών

Ένα ξεχασμένο έθιμο, από τα παλαιότερα του τόπου μας, που σχετίζεται με το Πάσχα. Δεν ήταν τίποτα άλλο από ένα ημερολόγιο, το οποίο μετρούσε τις μέρες που μεσολαβούν από το Σάββατο μετά την Καθαρή Δευτέρα, ως τη Μεγάλη Εβδομάδα.
Το ιδιότυπο αυτό ημερολόγιο, είχε τη φιγούρα μιας γυναίκας, που έμοιαζε στην όψη με καλόγρια, είχε σταυρωμένα τα χέρια της γιατί προσευχόταν, είχε στο κεφάλι ή στο λαιμό της ένα σταυρό, γιατί πήγαινε στην εκκλησία, δεν είχε στόμα, γιατί νήστευε και είχε επίσης επτά πόδια, ένα για κάθε εβδομάδα της νηστείας.
Από το πρώτο Σάββατο μετά την Καθαρή Δευτέρα και κάθε Σάββατο, έκοβαν ένα πόδι. Το τελευταίο πόδι, ήταν αυτό του Μ. Σαββάτου. 

Έτσι ήξεραν πόσος χρόνος πέρασε και πόσος απομένει για το μεγαλοβδόμαδο.
Η φιγούρα αυτή ήταν φτιαγμένη σε άλλες περιοχές από χαρτί, όπως στη Χίο, σε άλλες από ζυμάρι, σε άλλες από πανί που το γέμιζαν με πούπουλα και σε άλλες όπως στον Πόντο, η κυρά Σαρακοστή ήταν από πατάτα στην οποία ένα κρεμμύδι ήταν το κεφάλι της και εφτά φτερά κότας, τα πόδια της. Το κρεμούσαν μάλιστα από το ταβάνι και αποτελούσε τον "Κουκουρά" που ήταν ο φόβος των μικρών παιδιών.
Αξίζει να θυμόμαστε, πως το τελευταίο πόδι στη Χίο που ήταν από χαρτί, το έκοβαν, το δίπλωναν και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο, το οποίο τοποθετούσαν μαζί με τα άλλα. Όποιος το έβρισκε τον θεωρούσαν γουρλή και τυχερό. Στις περιοχές που ήταν από ζυμάρι, το τελευταίο πόδι το έβαζαν μέσα στο ψωμί της Ανάστασης και όποιος το έβρισκε πίστευαν ότι του έφερνε γούρι.
Το παρακάτω τραγούδι, είναι ενδεικτικό του αγαπημένου αυτού εθίμου





 Το μέγεθος του κάθε κομματιού του πατρόν είναι όσο μια σελίδα Α4...




Έχει χρησιμοποιηθεί μεταλιζέ χαρτόνι, κανσόν χαρτόνι σε σχήμα καρό και καφέ και όσπρια...

Το αποκριάτικο έθιμο των Ιωαννίνων

Οι "τζαμάλες" είναι χαρακτηριστική αποκριάτικη γιορτή της πόλης των Ιωαννίνων. Όπως τα περισσότερα έθιμα του τόπου μας, η προέλευσή του χάνεται στα βάθη των αιώνων. Οι παραστάσεις από τον αρχαίο στάμνο του ζωγράφου Δίνου, μας κάνουν σαφές, ότι οι ρίζες του βρίσκονται στις αρχαίες Διονυσιακές γιορτές.

Το έθιμο αφορά τις φωτιές, που στήνουν οι Γιαννιώτες σε κάθε συνοικία της πόλης, με τη δύση του ήλιου και είναι το κέντρο της γιορτής. Γύρω από αυτές θα στηθεί μεγάλο γλέντι με χορό, το γνωστό μας γαϊτανάκι, κρασί, φασολάδα και φυσικά τις πατροπαράδοτες και πασίγνωστες για τη νοστιμιά τους ηπειρώτικες πίτες. Οι σατυρικοί χοροί, τα πειράγματα και τα αστεία μεταξύ των κατοίκων, κρατά μέχρι το πρωί!

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο Δήμος Ιωαννίνων στην προσπάθειά του να στηρίξει το έθιμο, παρέχει δωρεάν τα ξύλα για τις φωτιές, με τη βοήθεια και των ειδικών συλλόγων, που έχουν οργανωθεί σε κάθε συνοικία.

Δύο με τρεις μέρες πριν την Κυριακή της Τυρινής, φέρνουν τα καυσόξυλα και τα στιβάζουν σε κεντρικά σημεία της κάθε γειτονιάς. Το Σάββατο οι θαμώνες των γειτονικών καφενείων που έχουν αναλάβει την επιστασία της "τζαμάλας" στήνουν με προσοχή τη στυλοειδή πυρά με τον εξής τρόπο: Σε ένα κύκλο διαμέτρου 3 - 6 μέτρων, στρώνεται πρώτα ψιλή άμμος για να υπάρχει ασφάλεια. Στο κέντρο του κύκλου υψώνουν ένα στύλο ως 3 μέτρα ψηλό και γύρω του (και σ' όλη την επιφάνεια του κύκλου) τοποθετούν τα ξύλα με τη μορφή πυραμίδας.

Το απόγευμα της Κυριακής μετά τον "εσπερινό της συγγνώμης" ρίχνει το σπίρτο ο επικεφαλής στην περασμένη με πίσσα βάση της "τζαμάλας". Μόλις αρχίσει να φουντώνει η φωτιά, η μουσική δίνει το σύνθημα, για να αρχίσει ο χορός και το γλέντι, που θα κρατήσει μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της Καθαρής Δευτέρας.

Το έθιμο αυτό βασίζεται στην αντίληψη των ανθρώπων ότι η φωτιά λειτουργεί καθαρτικά. Μέσα απ' αυτή οι άνθρωποι ξόρκιζαν το κακό και σηματοδοτούσαν την ελπίδα πως ο Χειμώνας τελειώνει και μαζί του και τα κακά, για να έρθει η Άνοιξη που θα δώσει αναζωογόνηση και νέους καρπούς στη φύση.

Το γλέντι γύρω από τη φωτιά μεγάλο, το τραπέζι κοινό, το κρασί κοινό, όλοι κερνούν κι όλοι πίνουν σ' αυτή τη γιορτή, από την οποία όπως είπαμε δε λείπουν οι φημισμένες ηπειρώτικες πίτες. Μάλιστα τρεις είναι οι ζυμαρόπιτες που συνηθίζονται: η γαλατόπιτα που φτιάχνεται για να είναι τα πρόβατα "καλογάλαρα", η τυρόπιτα, για να είναι άφθονα και πετυχημένα τα τυριά τους και η χορτόπιτα ζυμωμένη με παπαρούνες για να γίνεται κατάμαυρη με το ψήσιμο κι έτσι "να γεννηθούν όλα τ' αρνιά" όπως συμφέρει το κοπάδι.

Σίγουρα θα συμφωνήσετε, πως μέσα από αυτά τα έθιμα περνά ο ελληνικός πολιτισμός από την αρχαιότητα ως σήμερα και δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να ξεχαστούν!



Πηγή πληροφοριών: giannena-e.gr