Ένα πολύ εμφανίσιμο γλυκό και φυσικά πεντανόστιμο για το γιορτινό τραπέζι είναι αυτό που σας προτείνουμε.

Τα υλικά είναι για 6-8 άτομα

Για το παντεσπάνι

• 175 γραμ κουβερτούρα κομμένη σε μικρά κομμάτια
• 4 αβγά
• 115 γραμ ζάχαρη
• κακάο

Για τη γέμιση

• 225 γραμ κουβερτούρα κομμένη σε μικρά κομμάτια
• 2 αβγά
• 3 κουτ μπράντι
• 250 γραμ κρέμα γάλακτος χτυπημένη σε σαντιγί
• για το γλάσο
• 225 γραμ κουβερτούρα κομμένη σε μικρά κομμάτια
• 6 κουτ βούτυρο φρέσκο
• 2 κουτ μέλι
• 100 γραμ κρέμα γάλακτος

Η γεμιστή γαλοπούλα αποτελεί ένα κατεξοχήν χριστουγεννιάτικο φαγητό. Ήρθε στην Ευρώπη από το Μεξικό με τους Ισπανούς το 1824 και από κει το "υιοθέτησαν" στην Αγγλία και τη Γαλλία καθώς και στις άλλες χώρες.

Από πολύ παλιά βέβαια υπήρχε το έθιμο, το βράδυ των Χριστουγέννων στο γιορτινό τραπέζι, να τρώνε πουλερικά όπως χήνα και αυτό γιατί πίστευαν πως η χήνα είναι πτηνό του Ήλιου κι όποιος την έτρωγε εξασφάλιζε την προστασία του. Η γαλοπούλα πήρε τη θέση της, γιατί ήταν ένα πουλερικό ασυνήθιστο και έτσι ταίριαζε στο γιορτινό τραπέζι.

Στην Ελλάδα, σε πολλές περιοχές υπήρχε το έθιμο της κοτόσουπας, όπως σε κάποιες περιοχές της Θεσσαλίας και την Κρήτη. Σε άλλες πάλι περιοχές επίσης της Θεσσαλίας, της Πελοποννήσου, της Εύβοιας, της Μακεδονίας ή των νησιών του ΒΑ Αιγαίου,όπως στη Λέσβο, το χοιρινό αποτελούσε το κυρίως πιάτο της γιορτής των Χριστουγέννων. Κάθε οικογένεια εξέτρεφε ένα γουρούνι, το οποίο, με τελετουργικό τρόπο έσφαζαν οι άντρες του σπιτιού, την παραμονή. Μπορεί να διαφέρει ο τρόπος που ήταν μαγειρεμένο, αλλά είχε εξέχουσα θέση στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι.

Αυτό το έθιμο διατηρείται μέχρι σήμερα, όπως και η γαλοπούλα και είναι στ' αλήθεια δύσκολο να βρει κανείς ποιο είναι το πιο παλιό από τα δύο. Ένα ίσως είναι σημαντικότερο όλων. Όποιο κι αν είναι το γιορτινό φαγητό της βραδιά αυτής, να είναι μαζεμένη γύρω από το τραπέζι όλη η οικογένεια με χαρά και αγάπη όχι μόνο γιατί το απαιτούν τα Χριστούγεννα, αλλά γιατί αυτό σημαίνει οικογένεια.

Εμείς σας έχουμε και τις δύο συνταγές για να διαλέξετε.

Γαλοπούλα με κλασσική γέμιση από τον Ηλία Μαμαλάκη

Υλικά για 6-8 άτομα

• 1 γαλοπούλα 3-4 κιλά
• 700 γραμ μοσχαρίσιο κιμά
• 2 μεγάλα κρεμμύδια τριμμένα στον τρίφτη
• 1 φλιτζ του καφέ ελαιόλαδο
• 1 κρασοπότηρο λευκό κρασί
• 1 κλαράκι κανέλα
• 4-5 κόκκους μπαχάρι
• 3-4 γαρίφαλα
• 2 δαφνόφυλλα
• 1 φλιτζ του καφέ κονιάκ
• 20 κάστανα καθαρισμένα
• 2 κουτ σούπας κουκουνάρι
• 2 κουτ σούπας σταφίδες μαύρες
• 1 κουτ σούπας ξανθιές σταφίδες
• Αλάτι, πιπέρι

Για το άλειμμα της γαλοπούλας

• 4 κουτ σούπας βούτυρο
• 3 κουτ σούπας κέτσαπ
• 1 κουτ σούπας μέλι
• 1 κουτ σούπας σόγια σος
• Αλάτι, πιπέρι

Εκτέλεση
Όταν πάρετε τη γαλοπούλα σας, πλύντε τη καλά με κρύο νερό, σκουπίστε τη και αλατοπιπερώστε τη και εξωτερικά και εσωτερικά. Βάλτε τη μέσα στο ταψί που θα ψηθεί και αρχίστε να ετοιμάζετε τη γέμιση.

Σε μια μεγάλη κατσαρόλα, ζεσταίνετε το ελαιόλαδο και σοτάρετε τα 2 τριμμένα κρεμμύδια. Ρίχνετε μέσα τον κιμά και συνεχίζετε το σοτάρισμα ανακατεύοντας συνέχεια.

Ρίχνετε μέσα το κουκουνάρι, τις μαύρες σταφίδες, τις ξανθές σταφίδες καθώς και τα καθαρισμένα κάστανα. Βάζετε μέσα το ξυλάκι της κανέλας, το μπαχάρι, τα γαρίφαλα και τα δαφνόφυλλα. Ανακατεύετε καλά και συνεχίζετε το σοτάρισμα μέχρι να μοσχομυρίσει ο τόπος.

Σβήνετε με το λευκό κρασί. Αλατοπιπερώνετε και αφήνετε τη γέμιση να ψηθεί για περίπου 5 - 10 λεπτά. Ρίχνετε μέσα το κονιάκ και αφήνετε να πάρει μια καλή βράση. Σβήνετε τη φωτιά και αφήνετε τη γέμιση να κρυώσει.

Ετοιμάζετε το άλειμμα της γαλοπούλας. Σ' ένα μικρό μπρικάκι ζεσταίνετε το βούτυρο να λιώσει. Το βάζετε στο μπλεντεράκι μαζί με την κέτσαπ, το μέλι, λίγο αλάτι και πιπέρι. Τα χτυπάτε καλά μέχρι να γίνει ένα ομοιογενές μείγμα. Το βάζετε σε ένα μπολ.

Ετοιμάζεστε να γεμίσετε τη γαλοπούλα. Η γέμισή σας είναι πλέον κρύα. Με ένα μεγάλο κουτάλι γεμίζετε την κοιλίτσα της γαλοπούλας πιέζοντας τη γέμιση να στοιβαχτεί καλά μέσα.

Τέλος, όταν τελειώσετε το γέμισμα έχετε δύο λύσεις. Ή να ράψετε το στομαχάκι με μια γερή κλωστή και βελόνα ή αν βαριέστε να βουλώσετε την τρυπούλα με ένα ξινόμηλο, το οποίο θα δώσει και το άρωμά του. Κατόπιν με το μείγμα που έχετε ετοιμάσει για το άλειμμα, αλείψτε όλη τη γαλοπούλα προσεκτικά.

Σκεπάστε το ταψί με ένα αλουμινόχαρτο και βάλτε τη γαλοπούλα στο φούρνο στους 180οC και ξεκινήστε το ψήσιμο. Να θυμάστε ότι μια γαλοπούλα γύρω στα 3 -4 κιλά θέλει ψήσιμο περίπου 3 με 3 1/2 ώρες. Αφήστε λοιπόν τη γαλοπούλα σκεπασμένη για τουλάχιστον 1 1/2 ώρα. Κατόπιν αφαιρέστε το αλουμινόχαρτο, αλείψτε τη με το υπόλοιπο μείγμα και συνεχίστε το ψήσιμο για άλλη 1 1/2 ώρα και μέχρι η γαλοπούλα να ροδίσει από παντού.

Μόλις τελειώσει το ψήσιμο κλείνετε το φούρνο, ανοίγετε την πόρτα του και τη διατηρείτε ζεστή μέσα, μέχρι το σερβίρισμα. Τη σερβίρετε σε πιατέλα ολόκληρη για να την κόψετε στο τραπέζι αφού πρώτα αδειάσετε τη γέμιση σε ένα μεγάλο μπολ. Σε ένα δεύτερο μικρότερο μπολ βάζετε τη σάλτσα που έχει μείνει στο ταψί.

Σημείωση: Όσο ψήνεται η γαλοπούλα αδειάστε μέσα στο ταψί 1 - 2 ποτήρια λευκό κρασί ή ζωμό λαχανικών. Έτσι θα ψηθεί στους ατμούς του ζωμού ή του κρασιού και θα γίνει νοστιμότερη.

Χοιρινό με σέλινο

Υλικά

• 1 κιλό χοιρινό για κατσαρόλα σε μέτριες μερίδες
• 1 κουταλιά ξύδι
• ½ κιλό χοντρό σέλινο
• 1-2 σελινόριζες
• ½ κούπα ελαιόλαδο
• 1 μεγάλο ξερό κρεμμύδι
• 2 πράσα (προαιρετικά)
• Αλάτι
• Πιπέρι

Για το αυγολέμονο, 2 αυγά και το χυμό 2 λεμονιών

Εκτέλεση
Πλένουμε το κρέας και το αφήνουμε σε μια λεκάνη με νερό μέσα στο οποίο έχουμε προσθέσει μια κουταλιά ξύδι, για 10-15 λεπτά.Έτσι δεν θα μυρίζει βαριά στο φαγητό μας.Βάζουμε το λάδι με το κρεμμύδι ψιλοκομμένο σε μια κατσαρόλα και μόλις αρχίσει να τσιγαρίζεται, βάζουμε το κρέας και το γυρνάμε να αλλάξει χρώμα απ’ όλες τις πλευρές.

Κόβουμε τα πράσα σε κομματάκι 1-2 εκατοστών και τα ρίχνουμε πάνω από το κρέας. Αλατίζουμε. Προσθέτουμε 1 κούπα νερό και αφήνουμε να βράζει σε μέτρια θερμοκρασία μέχρι το κρέας να «τσιμπιέται» με το πιρούνι, προσθέτοντας νερό όποτε χρειάζεται.

Προσθέτουμε και τις σελινόριζες κομμένες σε φέτες. Μετά από 10-15 λεπτά προσθέτουμε το σέλινο πλυμένο πολύ καλά και κομμένο σε κομμάτια με μήκος 7-8 εκατοστά. Όταν χαμηλώσει στην κατσαρόλα, αλατίζουμε ελαφρά (για το σέλινο) και προσθέτουμε πάλι νεράκι.

Σιγοβράζουμε το φαγητό μέχρι το κρέας να μαλακώσει και το σέλινο να έχει βράσει μέχρι το σημείο που μας αρέσει. Θέλουμε να έχει αρκετό υγρό το φαγητό μας πριν το αυγοκόψουμε. Όχι να το σκεπάζει (αν και πολλοί το προτιμούν σχεδόν σούπα), αλλά να φαίνεται μέσα στην κατσαρόλα.

Χτυπάμε καλά τα αυγά σε βαθύ πιάτο, προσθέτουμε το λεμόνι σαν κλωστή και αρκετό ζωμό από την κατσαρόλα (λίγο λίγο με μια βαθιά κουτάλα συνεχίζοντας το χτύπημα). Απομακρύνουμε την κατσαρόλα από το μάτι της κουζίνας και αδειάζουμε το πιάτο με το αυγολέμονο πάνω από το φαγητό μας κυκλικά. Ταυτόχρονα κουνάμε πέρα δώθε την κατσαρόλα μας, να πάει παντού και να μην πήξει απότομα. Ξαναβάζουμε στο μάτι την κατσαρόλα και μόλις πάει να πάρει βράση την απομακρύνουμε οριστικά και σερβίρουμε.

Καλή επιτυχία!

(Πληροφορίες: Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις)

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ: 
Με ιδιαίτερο χρώμα και με διαφορετικά έθιμα από νησί σε νησί και από χωριό σε χωριό γιορτάζονται τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά στα νησιά της Δωδεκανήσου.
Οι προετοιμασίες ξεκινούν από τις προηγούμενες μέρες των Χριστουγέννων και κορυφώνονται την Πρωτοχρονιά και τα Φώτα. Από τα χαρακτηριστικά των εκδηλώσεων είναι ότι οι κάτοικοι της Δωδεκανήσου 40 ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα βρισκόταν σε νηστεία με σκοπό να προετοιμαστούν για τη γέννηση του Χριστού και να απολαύσουν στη συνέχεια το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Κύριο φαγητό στα περισσότερα νησιά της Δωδεκανήσου ήταν και σε γενικές γραμμές παραμένει, παράλληλα με τη γαλοπούλα τα τελευταία χρόνια, το ψητό χοιρινό κρέας. Σε αρκετά χωριά της Ρόδου, το σφάξιμο του χοίρου που μεγάλωναν οι οικογένειες γινόταν σε παρέες και με ειδική ιεροτελεστία. Από τα Χριστουγεννιάτικα φαγητά ήταν επίσης τα παραδοσιακά ?γιαπράκια? τα οποία δεν έλειπαν από το τραπέζι. Σε ότι αφορά τα γλυκά τόσο στη Ρόδο όσο και στα υπόλοιπα νησιά το χαρακτηριστικό είναι οι δίπλες, οι οποίες εξακολουθούν να κατασκευάζονται και σήμερα.

Την Πρωτοχρονιά ένα από τα έθιμα τα οποία και σήμερα διατηρείται είναι το έθιμο της «μπουλουστρίνας». Τα μικρά παιδιά την πρώτη ημέρα του χρόνου επισκέπτονται τους συγγενείς (γιαγιάδες, παππούδες, θείους, νονούς) και παίρνουν από αυτούς χρηματικό ποσό εν είδει δώρου το οποίο ονομάζεται μπουλουστρίνα. Το έθιμο αυτό διατηρείται μέχρι και τώρα στις περισσότερες περιοχές της Δωδεκανήσου.
Από τα αξιοσημείωτα των ημερών είναι ότι την ημέρα των Χριστουγέννων οι κάτοικοι της Ρόδου συνηθίζουν να πηγαίνουν οικογενειακά στην εκκλησία και αμέσως μετά να επισκέπτονται τους ηλικιωμένους γονείς και παππούδες για τις σχετικές ευχές.


ΣΑΜΟΣ: 
Τις μέρες των Χριστουγέννων φτιάχνουν τα γλυκά για να γλυκάνουν τον νεογέννητο Χριστό ενώ σφάζουν τα χοιρινά για να φτιάξουν την λεγόμενη "πηχτή", δηλαδή βρασμένο χοιρινό κρέας με λεμόνι που το αφήνουν να πήξει για να το φάνε ανήμερα τα Χριστούγεννα.
Το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων τα παιδιά λένε τα κάλαντα για να πάρουν χρήματα και γλυκίσματα. Την παραμονή της πρωτοχρονιάς φτιάχνουν τις βασιλόπιττες και ανήμερα βάζουν το ρόδι πίσω από την πόρτα για να το σπάσουν με το ποδαρικό ώστε να είναι γεμάτο ευτυχία το σπίτι όλο το χρόνο όπως είναι γεμάτο και το ρόδι.
Την παραμονή από νωρίς το πρωί τα παιδιά λένε τα κάλαντα ενώ ανήμερα το μεσημέρι πηγαίνουν την "ΠΡΟΒΕΝΤΑ" ένα πιάτο με βασιλόπιτα και γλυκά στους γονείς θέλοντας να τους δείξουν την αγάπη τους και την φροντίδα τους ενώ εκείνοι θα τους δώσουν την λεγόμενη "ΜΠΟΥΠΙΣΤΡΙΝΑ" δηλαδή χρήματα και γλυκά.
Την παραμονή των Φώτων τα παιδιά βγαίνουν να πουν τα κάλαντα ενώ ανήμερα πάνε όλοι μαζί σε μια Εκκλησία, τον Μητροπολιτικό Ναό (Μονοκκλησιά) και μετά το τέλος της λειτουργίας σχηματίζεται πομπή που φτάνει στο λιμάνι όπου τελείται ο αγιασμός των υδάτων.


ΧΙΟΣ:
Στην πόλη της Χίου την παραμονή της Πρωτοχρονιάς υπάρχει ένα έθιμο, τα αγιοβασιλιάτικα καραβάκια. Σύμφωνα με αυτό, όποιες ενορίες επιθυμούν, κατασκευάζουν μακέτες πλοίων. Αυτά συναγωνίζονται μεταξύ τους ως προς την ποιότητα κατασκευής και ως προς την ομοιότητα με τα πραγματικά πλοία, ενώ οι ομάδες, το πλήρωμα, του κάθε πλοίου τραγουδούν κάλαντα.

ΛΕΣΒΟΣ:
Στη Λέσβο όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδας (βλ. Θεσσαλία) έχουν το έθιμο του αμίλητου νερού, την ημέρα της Πρωτοχρονιάς. Στη στάμνα όμως που βάζουν το νερό αντί για βατόφυλλο, βάζουν ένα κλωνάρι αγιόκλημα. 

ΚΥΚΛΑΔΕΣ:
Οι καλικάντζαροι είναι μικρά πλάσματα (σαν διαβολάκια), που τρώνε όλα τα γλυκά των Χριστουγέννων. Έτσι, λένε και στην Αντίπαρο πως... Στο κάστρο έβγαιναν καλικάντζαροι και χόρευαν όλο το βράδυ. Κατόπιν περνούσαν στο Σιφνέικο μέσα σε μια σπηλιά και έμεναν εκεί. Κατά διαστήματα μεταμορφώνονταν σε γουρούνες μαζί με τα μικρά τους και πήγαιναν στη βρύση του χωριού. Εκεί στη βρύση ήταν μια συκιά, που έκανε πολλά σύκα. Κάτω από τη συκιά έμεναν οι γουρούνες με τα γουρουνάκια. Οι καλικάντζαροι ήταν ο φόβος και ο τρόμος των παιδιών της Αντιπάρου. Μια φορά ήταν ένας και πήγαινε στο μύλο. Εκεί λοιπόν, σε ένα αλώνι είδε κάτι καλικάντζαρους. Είχε συνεννοηθεί με το μυλωνά να έχει το στάρι έξω απ' το μύλο. Μόλις αντίκρισε τους καλικάντζαρους, από το φόβο του έριζε κάτω το στάρι κι άρχισε το χορό. Καθώς χόρευε, έκραξε ένας κόκορας και οι καλικάντζαροι είπαν: «Έκραζε κόκορας, ξημέρωσε, να φύγουμε.» Ένας άλλος όμως καλικάντζαρος είπε: «Όχι, αυτός ο κόκορας είναι άσπρος.» Μετά κράζει άλλος κόκορας, λέει ένας άλλος καλικάντζαρος: «Αυτός ο κόκορας είναι κόκκινος» Αργότερα έκραξε ένας μαύρος κόκορας και είπαν όλοι οι καλικάντζαροι: «Τώρα πια είναι μέρα. Θα φύγουμε, ξημερώνει.» Κάνουν ένα «φρου» και ο άνθρωπος έμεινε μόνος του στο αλώνι, τρόμαξε και έπεσε κάτω.
(Πληροφορίες: Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις)

Ξυγκόπιτες
Την προπαραμονή των Χριστουγέννων, στα χωριά της ανατολικής Κρήτης γιορτάζεται η μέρα των Αγίων Δέκα. Στα πλαίσια των εορτασμών, έσφαζαν γουρούνια, τα οποία όλο το χρόνο τα τάιζαν με βελανίδια, χουμά και αποφάγια και χρησιμοποιούσαν το λίπος τους, το οποίο αποκαλείται γλίνα, ως βούτυρο και έφτιαχναν την λεγόμενη ξυγκόπιττα.



Ο χοίρος των Χριστουγέννων
Στην Κρήτη παλιότερα ήταν έθιμο να μεγαλώνει κάθε οικογένεια στο χωριό ένα γουρούνι, το «χοίρο», όπως το έλεγαν. Ο χοίρος σφαζόταν την παραμονή των Χριστουγέννων κι ήταν το κύριο Χριστουγεννιάτικο έδεσμα.
Την δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, οι χωρικοί έκοβαν το κρέας του χοίρου και έφτιαχναν:

• λουκάνικα

• απάκια: καπνιστό κρέας

• πηχτή (τσιλαδιά): αφαιρείται κάθε ίχνος κρέατος από το κεφάλι του γουρουνιού και όλα μαζί βράζονται. Ο ζωμός με ειδική προετοιμασία μετατρέπεται σε πηχτό ζελέ που μέσα του βρίσκονται τα κομμάτια του κρέατος.

• σύγλινα, δηλαδή το κρέας του γουρουνιού κομμένο σε μικρά κομμάτια, που το έψηναν και το έβαζαν σε μεγάλα δοχεία και το κάλυπταν με το λιωμένο λίπος του ζώου. Το λίπος έπηζε μόλις έχανε τη θερμότητα του και το κρέας μπορούσε να διατηρηθεί έτσι για αρκετούς μήνες.

• ομαθιές, τα έντερα του χοίρου γεμισμένα με ρύζι, σταφίδες και κομματάκια συκώτι.

• τσιγαρίδες, κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά που το έτρωγαν με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό στην εξοχή, όταν μάζευαν τις ελιές.
Ο χοίρος των Χριστουγέννων ήταν η βασική πηγή κρέατος για αρκετές εβδομάδες. Φυσικά αναφερόμαστε σε μια δίαιτα εξαιρετικά φτωχή σε κρέας, την περίφημη διατροφή της Κρήτης (Μεσογειακή Διατροφή), που χάριζε στους Κρητικούς των παλιότερων δεκαετιών υγεία και μακροζωία.

Τίποτα δεν πήγαινε χαμένο από το χοίρο των Χριστουγέννων, για κάθε κομμάτι του ζώου υπήρχε κάποια χρήση. Ακόμα κι αυτή η ουροδόχος κύστη, η «φούσκα» όπως λέγεται, πλενόταν και καθαριζόταν και μετά φουσκωνόταν και γινόταν μπάλα, πολύτιμο δώρο για τα παιδιά της εποχής εκείνης.



Το έθιμο των «αέρηδων»
Παλιότερα, από την παραμονή των Χριστουγέννων οι γεωργοί οι βοσκοί και οι ναυτικοί έλεγαν «πώς παλεύουν οι καιροί, και οι αέρηδες ποιος θα γεννηθεί και ποιος θα βαπτισθεί». Όποιος γεννηθεί, όποιος αέρας δηλαδή υπερισχύσει την ημέρα των Χριστουγέννων, ο ίδιος θα κρατήσει μέχρι των Φώτων και για το μεγαλύτερο μέρος του καινούριου χρόνου.

Χριστόψωμο
Όπως σε πολλά μέρη της Ελλάδας, έτσι και στην Κρήτη, το Χριστόψωμο κυριαρχεί στην εορταστική κουζίνα και η παράδοση λέει ότι, κατά το ζύμωμά του, οι νοικοκυρές της Κρήτης τραγουδάνε «Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει».

Το παραδοσιακό, αυτό, κρητικό γλυκό ψωμί το στολίζουν με ξόμπλια. Αυτά τα στολίδια συμβολίζουν αλέτρια, ζώα πουλιά, γεννήματα της γης (γεωργική χώρα) ή πιο απλά με έναν σταυρό που συμβολίζει το μαρτύριο που έρχεται.

Στην παλιά Κρήτη πρόσεχαν ιδιαίτερα τα ζώα τους, τα οποία είχαν μερίδα και στο Χριστόψωμο. Έτριβαν ένα χριστόψωμο, το ανακάτευαν με τα πίτουρα και το έδιναν στα ζώα να το φάνε, για να ευλογηθούν κι αυτά. Έπαιρναν κι ένα ρίφι ή πρόβατο στο σπίτι τους γιατί θεωρούσαν πως είναι ευλογημένα μια και ήταν τα ζώα που ζέσταιναν με την ανάσα τους τη φάτνη.




Πρωτοχρονιάτικη μπουγάτσα
Όποιος βρεθεί το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς στο Ηράκλειο θα γνωρίσει και το τοπικό έθιμο της μπουγάτσας ή μπογάτσας όπως τη λένε οι πιο πολλοί κρητικοί. Πωλείται εκτός από τα κλασσικά μπουγατσάδικα της πλατείας στα Λοντάρια και σε υπαίθρια κιόσκια και αποτελεί το πρώτο γλυκό του χρόνου για τους Ηρακλειώτες.




Πηγή: madeincreta.gr, zougla.gr

Δύο είναι τα κυρίαρχα έθιμα της Πελοποννήσου και ίσως και τα πιο γνωστά. Το Χριστόψωμο και το σπάσιμο του ροδιού την Πρωτοχρονιά.




Το Χριστόψωμο
Το Χριστόψωμο ζυμώνεται με διαλεχτά υλικά όπως το ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι και γαρύφαλλα. Κατά τη διάρκεια του ζυμώματος λένε την ευχή: "Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει το ζυμάρι για να γένει".
Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη με την οποία φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την άλλη μισή φτιάχνουν σταυρό με λωρίδες που τις τοποθετούν στη μέση του ψωμιού και στο κέντρο του βάζουν ένα καρύδι άσπαστο ή ένα αυγό, συμβολίζοντας τη γονιμότητα.


Αυτό το ευλογημένο ψωμί είναι στο κέντρο του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού, είναι το πρώτο που κόβεται μόλις καθίσει όλη η οικογένεια γύρω από το γιορτινό τραπέζι και ανταλλάσσουν ευχές.


Το σπάσιμο του ροδιού
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία και ο πατέρας (αρχηγός της) κρατούσε μαζί του ένα ρόδι σ' όλη τη Θεία Λειτουργία για να το λειτουργήσει. Επιστρέφοντας στο σπίτι ο νοικοκύρης χτυπά το κουδούνι της εξώπορτας και μπαίνει πρώτος στο σπίτι και κάνει το "ποδαρικό". Κατόπιν μπαίνει μέσα στο σπίτι σπάει το ρόδι και λέει: "Με υγεία, ευτυχία και χαρά, το νέο έτος και όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας, όλη τη χρονιά".

Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα της Θεσσαλίας είναι το "τάισμα της βρύσης".
Κάθε παραμονή Χριστουγέννων σύμφωνα με το έθιμο οι κοπέλες κρατώντας μια στάμνα, πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση, για να "κλέψουν" το άκραντο (αμίλητο) νερό. Λέγεται έτσι γιατί κατά τη διαδρομή δεν βγάζουν λέξη από το στόμα...
Επίσης αλείφουν με μέλι και βούτυρο τις βρύσες, ευχόμενες όπως τρέχει το νερό, να τρέχουν και τα καλά σε κάθε σπιτικό του χωριού ή της πόλης, για όλη τη χρονιά και να είναι γλυκιά η ζωή τους. Μάλιστα για να έχουν καλή σοδειά, "τάιζαν" τις βρύσες με διάφορα καλούδια, μέλι, ψωμί, όσπρια ή κλαδί ελιάς. Η κοπέλα που θα πήγαινε πρώτη στη βρύση, ήταν η πιο τυχερή για όλο το χρόνο. Στη συνέχεια ρίχνουν ένα βατόφυλλο μέσα στη στάμνα και τρία χαλίκια, τη γεμίζουν με νερό και επιστρέφουν στο σπίτι αμίλητες, μέχρι να πιει όλη η οικογένεια από το νερό της στάμνας. Με το νερό αυτό ραντίζουν κατόπιν και τις τέσσερεις γωνίες του σπιτιού και σκορπίζουν τα τρία χαλίκια στο σπίτι.

Η γουρουνοχαρά
Ένα έθιμο που είναι πολύ γνωστό και σημαντικό όχι μόνο για τη Θεσσαλία, αλλά και για άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Οι οικογένειες στη Θεσσαλία, αγόραζαν από το Μάιο ένα γουρούνι και το συντηρούσαν με πίτουρα και κολοκύθια σε νερό ή στο ποτάμι. Για κάθε αγροτικό σπίτι ήταν απαραίτητο το γουρούνι επειδή από αυτό έπαιρναν εκτός από το κρέας, τη λίπα, τα λουκάνικα και έφτιαχναν τα γουρουνοτσάρουχα...
Όποιος δεν είχε γουρούνι ήταν είτε πολύ φτωχός, είτε ανοικοκύρευτος!...
Το σφάξιμο του γουρουνιού, ήταν μια ιεροτελεστία για την οποία απαιτούνταν 5 με 6 άντρες και μετά το τέλος της ακολουθούσε γλέντι, γι' αυτό και το έθιμο αυτό έχει την ονομασία "γουρουνοχαρά". Οι ημερομηνίες κατά τις οποίες γινόταν το σφάξιμο του γουρουνιού, δεν είναι ίδιες σ' όλες τις περιοχές της Θεσσαλίας. Συνήθως όμως γινόταν στις 27 Δεκεμβρίου, ημέρα του Αγ. Στεφάνου, γι' αυτό και ονόμαζαν τη γιορτή αυτή γουρουνοστέφανο ή γρουνοστέφανο.
Η διαδικασία ξεκινούσε με την νοικοκυρά που έδινε μικρή ποσότητα αναμμένης στάχτης μαζί με θυμίαμα στο σφαγέα, ο οποίος αφού θυμιάτιζε τους εργαζόμενους, έριχνε τη στάχτη με το θυμίαμα στο λαιμό του γουρουνιού για να είναι κι αυτό ευλογημένο και καλό το κρέας του. Μετά ένας από τους εργάτες έπαιρνε λίγο από το αίμα του γουρουνιού, άλειφε τα παιδιά στο πρόσωπο για να είναι γερά από αρρώστιες όλο το χρόνο και έγδερναν το γουρούνι. Το δέρμα του το αλάτιζαν και το δίπλωναν για να το κάνουν αργότερα τα γουρουνοτσάρουχα που φορούσαν στις αγροτικές δουλειές τους. Στη συνέχεια έπαιρναν το λίπος, τεμάχιζαν το σφάγιο, έφτιαχναν τα λουκάνικα, ενώ καθ' όλη
τη διάρκεια της εργασίας αυτής, υπήρχε τραπέζι στρωμένο με φαγητό και κρασί για τους ανθρώπους που συμμετείχαν. Οι άντρες έφευγαν για τα σπίτια τους και ξαναγυρνούσαν το βράδυ για να γιορτάσουν μαζί με το νοικοκύρη το γεγονός και γλεντώντας μέχρι το πρωί.
Το έθιμο αυτό τηρήθηκε μέχρι το 1940 όπου ο πόλεμος και η κατοχή εμπόδισε τη συνέχισή του. Σήμερα όμως τηρείται και πάλι, σε πολλά μέρη της Θεσσαλίας, πόλεις και χωριά.



πηγή πληροφοριών: Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση

Το πιο σημαντικό έθιμο της Ηπείρου που μάλιστα αναφέρεται και στα τοπικά κάλαντα, είναι τα σπάργανα του Χριστού. Τα σπάργανα δεν είναι άλλο από τηγανίτες στην πλάκα, ένα νοστιμότατο τοπικό γλύκισμα, μελωμένο με ζαχαρόνερο και πασπαλισμένο με καρύδια και κανέλα και τις έφτιαχναν την παραμονή των Χριστουγέννων, όταν όλη η οικογένεια ήταν μαζεμένη κοντά στο αναμμένο τζάκι. Εκεί έψηναν τις τηγανίτες, πάνω σε πυρωμένη πλάκα.
Σύμφωνα με την παράδοση αυτά ήταν τα σπάργανα του Χριστού, στη φάτνη...
Αν θελήσετε να τις δοκιμάσετε δεν έχετε παρά να ακολουθήσετε την παρακάτω συνταγή.

Υλικά: 1 κιλό αλέυρι, 1 κανάτα χλιαρό νερό, λίγο αλάτι, 1/2 κιλό καρύδια καθαρισμένα και προαιρετικά ξερός βασιλικός, πορτοκαλόφλυδες, μέλι και κανέλα.

Πώς τις φτιάχνουμε: Κοσκινίζουμε το αλεύρι και το ανακατεύουμε με το αλάτι. Το βάζουμε σε μια λεκάνη και ρίχνουμε το χλιαρό νερό λίγο - λίγο. Ανακατεύουμε μέχρι να γίνει ένας πηχτός χυλός.
Αν θέλετε να τις ψήσετε με τον παραδοσιακό τρόπο, ανάψτε φωτιά με ξερά ξύλα κέδρου στο τζάκι και πάρτε μια πλάκα 40 x 40 cm και 3,5 cm πάχους, τοποθετήστε τη πάνω σε πυροστιά, αφήνοντάς τη να καεί καλά. Όταν καεί η πλάκα, ρίξτε με μια μεγάλη κουτάλα το χυλό πάνω της και απλώστε τη με ένα ξύλο. Όταν ψηθεί η τηγανίτα, γυρίστε τη από την άλλη πλευρά να ψηθεί για λίγα λεπτά ακόμα. Συνεχίστε μέχρι να τελειώσει ο καιρός.
Τις τοποθετούμε σε ταψί με την εξής σειρά: τριμμένο καρύδι, τηγανίτα, τριμμένο καρύδι, τηγανίτα... και όταν τελειώσουν όλες τις κόβουμε σε τετράγωνα κομμάτια. Στη συνέχεια τις περιχύνουμε με το σιρόπι που μέσα του έχουμε ρίξει τις πορτοκαλόφλουδες (δίνουν ωραίο άρωμα), τον ξερό βασιλικό και προαιρετικά το μέλι.

Ανήμερα των Χριστουγέννων στην Ήπειρο αναβιώνει ένα έθιμο που βασίζεται στο προσκύνημα των βοσκών στο νεογέννητο Θεάνθρωπο. Σύμφωνα μ' αυτό, όταν οι βοσκοί πήγαν να προσκυνήσουν το Θείο Βρέφος, η νύχτα ήταν σκοτεινή και εκείνοι έκοψαν κλαριά από ξερά πουρνάρια και πήραν ο καθένας από ένα, βάζοντάς του φωτιά για να φωτίζει τη διαδρομή. Έτσι το σκοτεινό βουνό γέμισε χαρούμενα τριξίματα φωτιάς που λαμπύριζαν παντού. Έτσι και οι Ηπειρώτες, όταν πάνε σε σπίτια φίλων και γειτόνων για να ευχηθούν χρόνια πολλά, πάνε με τον ίδιο τρόπο κρατώντας δηλαδή ένα αναμμένο κλαδί και η ευχή που έδιναν τα παλιότερα χρόνια ήταν, "αρνιά, κατσίκια, νύφες και γαμπρούς". Αυτή ήταν η καλύτερη ευχή για κάθε νοικοκύρη. Να προκόβουν τα κοπάδια του, να μεγαλώνει η οικογένειά του με τα παιδιά του να παντρεύονται και να κάνουν παιδιά...

Στα Ιωάννινα, δεν κρατούν ολόκληρο το κλαδί, κρατούν όμως στα χέρια τους δαφνόφυλλα και πουρναρόφυλλα που τα πετούν στο τζάκι μπαίνοντας και κάνοντας την ίδια πάντα ευχή.




πηγή πληροφοριών: Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση

Οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, έχουν μια μεγάλη ποικιλία εθίμων στην κάθε περιοχή της πατρίδας μας, έτσι σκεφτήκαμε ότι είναι καλό να τα μάθουμε, για να γνωρίσουμε ή να θυμηθούμε τις ρίζες μας, από τη μία γωνιά της Ελλάδας ως την άλλη.
Ξεκινάμε το "οδοιπορικό" μας στην παράδοση, από το Βορρά, τη Μακεδονία και τη Θράκη για να μάθουμε όσα πιθανώς δεν ξέρουμε...


Το Χριστόξυλο
Στη βόρεια Ελλάδα τις παραμονές των Χριστουγέννων, ο νοικοκύρης κάθε σπιτιού, βγαίνει στα χωράφια και αναζητά ένα όμορφο γερό ξύλο από ελιά ή πεύκο, το οποίο θα αποτελέσει το Χριστόξυλο. Η νοικοκυρά του σπιτιού, έχει φροντίσει να καθαρίσει επιμελώς όχι μόνο το σπίτι, αλλά και το τζάκι ακόμα και την καμινάδα του, από κάθε ίχνος παλιάς στάχτης, έτσι ώστε να εμποδίσει τους καλικάντζαρους και τα κακά πνεύματα να κατέβουν και να "μαγαρίσουν" το σπιτικό και τους ενοίκους του, όπως αναφέρεται και στα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα παραμύθια.
Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, όταν όλη η οικογένεια είναι μαζεμένη, ο νοικοκύρης θα ανάψει τη φωτιά στο τζάκι, βάζοντας το Χριστόξυλο, με τη σκέψη ότι όπως ζεσταίνεται το σπιτικό του με την καινούργια φωτιά, ζεσταίνεται και ο Χριστός στη φάτνη του. Αυτή τη φωτιά η οικογένεια προσπαθεί να τη διατηρήσει αναμμένη όλο το δωδεκαήμερο των γιορτών δηλαδή από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα.




Φλώρινα
Το πιο γνωστό από τα έθιμα της Φλώρινας, είναι οι φωτιές, ένα παμπάλαιο έθιμο που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Πολλοί λαογράφοι θεωρούν ότι το έθιμο αυτό είναι τόσο παλιό που έχει τις ρίζες του σε παγανιστικές εκδηλώσεις και στη λατρεία του ήλιου. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι με το πέρασμα των αιώνων οι κάτοικοι της Φλώρινας, συνέδεσαν το έθιμο της φωτιάς με τη φωτιά που άναψαν οι βοσκοί για να ζεστάνουν το μικρό Χριστό και την αναγγελία της γέννησης του Θεανθρώπου.
Έτσι λοιπόν, κάθε χρόνο από τα ξημερώματα της παραμονής των Χριστουγέννων, κάθε γειτονιά της Φλώρινας, ανάβει τις δικές της χριστουγεννιάτικες φωτιές, κάνοντας προετοιμασία που μπορεί να κρατήσει και μήνες πριν.
Παιδιά από κάθε γειτονιά, αποθηκεύουν ξύλα σε ασφαλές μέρος έχοντας για κάθε βράδυ και κάποιον να τα φυλάει, μια που η κλοπή από παρέα άλλης γειτονιάς, είναι μέσα στο "παιχνίδι". Αποτελούσε τιμή για όποιον κλέψει ξύλα χωρίς να τον πάρουν είδηση, αλλά επίσης τιμή για όσους δεν επέτρεψαν κλοπή στα δικά τους ξύλα. Κάθε παραμονή Χριστουγέννων από τα ξημερώματα, ανάβουν οι φωτιές σε κάθε γειτονιά της Φλώρινας με μεγαλύτερη εκείνη της πλατείας Ηρώων, με στόχο οι φλόγες να φτάσουν μέχρι τον ουρανό.


Τα Μπαμπάρια
Τα Μπαμπάρια είναι ένα έθιμο με ρωμαϊκές ρίζες, που συμβολίζει το ξύπνημα της γης και της καρποφορίας και λαβαίνει χώρα κάθε Πρωτοχρονιά.
Κεντρικός ήρωας του δρώμενου είναι η νύφη (γυναίκα σύμβολο της γονιμότητας) και σκοπός η απαγωγή της από τους κακούς. Συμμετέχουν άντρες μεταμφιεσμένοι (δέκα με δεκαπέντε τον αριθμό), οι οποίοι είναι  ντυμένοι με λινή πουκαμίσα, αμάνικο γιλέκο και υφαντές περικνημίδες ενώ η προβιά αρνιού και οι κουδούνες από αγελάδες μαζί με τις πατερίτσες (χοντρά ξύλα) αποτελούν τα "όπλα" τους, στην προσπάθειά τους να προστατέψουν τη "νύφη" από τους κακούς. Πρέπει να παραδοθεί ανέπαφη στο γαμπρό, ο οποίος είναι με την ίδια αμφίεση με τους υπόλοιπους, αλλά διαφέρει στο ξύλο που κρατάει, το οποίο καταλήγει σε εξάρτημα από αλέτρι που μοιάζει με σπαθί. Από το δρώμενο δε λείπει φυσικά ο παππούς, η γριά (μπάμπω), ο γιατρός, ο παπάς με το θυμιατό, ο γιατρός με τα γιατρικά του και ο κουρελής, πειραχτήρι της νύφης ή καμπούρης. Η νύφη που όπως είπαμε είναι άντρας, φορά τα ρούχα μιας άτεκνης γυναίκας του χωριού, για να κυοφορήσει και κουδουνάκια αλόγου. Όλη αυτή η παρέα μπαινοβγαίνει στα σπίτια του χωριού και κεράσματα δηλ. τσίπουρο, λουκάνικα, χοιρινό, ψωμί και κρασί, με τη συνοδεία φλογέρας, νταουλιού και γκάιντας.
Αποκορύφωμα του δρώμενου, είναι εκτός από την παράδοση της νύφης και το ξυλοφόρτωμα των κακών (μνηστήρων) και του καμπούρη που πειράζει τη νύφη.

Δράμα
Οι Μωμόγεροι
Στα χωριά Πλατανιά και Σιταγροί του νομού Δράμας, συναντάμε το έθιμο των Μωμόγερων που προέρχεται από Πόντιους πρόσφυγες.
Η ονομασία του εθίμου, προέρχεται από τις λέξεις  μίμος ή μώμος και γέρος, εξ ου και οι μιμητικές κινήσεις των πρωταγωνιστών. Οι Μωμόγεροι φορούν τομάρια ζώων τράγων ή λύκων ή είναι ντυμένοι με στολές ανθρώπων και κρατούν σπαθιά, ενώ η μορφή τους είναι μορφή γερόντων. Εμφανίζονται σε όλη τη διάρκεια του δωδεκαημέρου των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, γυρίζοντας από πόρτα σε πόρτα και τραγουδώντας τα κάλαντα ή τραγούδια με ευχετικούς στίχους, προσδοκώντας καλοτυχία για την καινούργια χρονιά. Όταν δύο παρέες Μωμόγερων συναντηθούν σε δρόμο του χωριού, ακολουθεί "πόλεμος" μέχρι να νικήσει μία από τις δύο ομάδες και η άλλη δηλώσει υποταγή...
Παραλλαγές του ίδιο έθιμου, θα βρούμε και σε χωριά της Καστοριάς και της Κοζάνης με την ονομασία Ραγκουτσάρια ή Μπαμπαλιούρια.


Αράπηδες
Το έθιμο των Αράπηδων αναβιώνει κάθε χρόνο στο Μοναστηράκι, 4 μόλις χιλιόμετρα έξω από την πόλη της Δράμας, ενώ το συναντάμε και στα χωριά Βώλακας, Πετρούσα, Ξηροπόταμος και στη Νικησιανή του δήμου Παγγαίου στο νομό Καβάλας.
Οι αράπηδες είναι πρόσωπα που έχουν βάψει τα πρόσωπα και τα χέρια τους με στάχτη, στην πλάτη τους έχουν καμπούρα από άχυρα, στη μέση τους μια ζώνη με κουδούνια και κρατούν ένα μπαστούνι.
Στις 6 και 7 Ιανουαρίου, βγαίνουν στους δρόμους και κινούνται αυτοσχεδιάζοντας δημιουργώντας θόρυβο για να διώξουν τους καλικάντζαρους και φυσικά την κακοτυχία.

Θάσος
Το σκόρπισμα των φύλλων
Το σκόρπισμα των φύλλων είναι ένα πολύ παλιό έθιμο που κρατάει ως σήμερα στο νησί της Θάσου.
Κάθονται όλοι γύρω από το αναμμένο τζάκι και τραβούν έξω την ανθρακιά (θράκα). Στη συνέχεια ρίχνουν πάνω στα αναμμένα κάρβουνα φύλλα ελιάς, κάνοντας μια ευχή την οποία όμως δεν αποκαλύπτουν στους άλλους. Όποιου το φύλλο γυρίσει περισσότερο, εκείνου η ευχή θα πραγματοποιηθεί.

Σέρρες
Κουρμπάνι
Πανάρχαιο έθιμο που συνεχίστηκε και στα χρόνια της τουρκοκρατίας, αναβιώνει σε τέσσερις δήμους του νομού Σερρών, ανήμερα του Αγ. Ιωάννη στις 7 Ιανουαρίου. Μετά τη Θεία Λειτουργία οι κάτοικοι πηγαίνουν στο χώρο της γιορτής, όπου σε μεγάλα καζάνια βράζει το μοσχαρίσιο κρέας, το οποίο συνοδεύεται με πλιγούρι ή ρύζι και είναι προσφορά των κατοίκων. Αυτό είναι το Κουρμπάνι που συνοδεύεται από παραδοσιακό γλέντι.


Γυναικοκρατία ή έθιμο της Μπάμπως
Είναι το πιο γνωστό έθιμο σε όλη την Ελλάδα. Κάθε χρόνο στις 8 Ιανουαρίου οι γυναίκες παίρνουν τη θέση των ανδρών, αφήνοντας τους άνδρες να ασχοληθούν με τις δουλειές του σπιτιού και τα παιδιά. Το έθιμο το έφεραν οι Θράκες πρόσφυγες. Ονομάζεται και γιορτή της Μπάμπως ή βρεξούδια γιατί εκείνη τη μέρα βρέχουν όποιο άνδρα τολμήσει να ξεμυτίσει από το σπίτι. Πρώτα όλες οι γυναίκες πηγαίνουν στο σπίτι της γεροντότερης και αφού την τιμήσουν ξεκινά το γλέντι με παραδοσιακή μουσική και πολλές θρακιώτικες λιχουδιές.

Χαλκιδική
Τα γλυκά της Χαλκιδικής για την Πρωτοχρονιά είναι ξεχωριστά. Εκτός από τη βασιλόπιτα οι νοικοκυρές στην Χαλκιδική πρέπει να φτιάξουν κλίκια και φαζμίτ'κα για να κεράσουν αυτούς που θα πούνε τα κάλαντα, αλλά και όσους επισκέπτες πάνε στο σπίτι. Τα γλυκά αυτά είναι συνήθως σαραϊγλί, μπακλαβάς, σουσαμόπιτα, κανταΐφι και άλλα. Επίσης έκαναν και ένα κουλούρι σε σχήμα οκτώ, το οποίο ήταν για τον Αη Βασίλη και το άφηναν στο εικονοστάσι για το καλό του χρόνου.
Το βράδυ της παραμονής, η βρύση του χωριού στα χωριά της Χαλκιδικής έπρεπε να είναι ανοιχτή για να τρέχει η τύχη και τα καλά σαν το νερό. Το χιόνι ήταν καλό προμήνυμα, γιατί συμβόλιζε την ευτυχία και η χρονιά που ξεκινούσε θα ήταν καλή (εξ ου και το άσπρη μέρα). Επίσης ο καθαρός ουρανός το πρωί της Πρωτοχρονιάς σήμαινε χρόνο καλό χωρίς αρρώστιες.


Πέλλα
Το έθιμο της Κόλιντα Μπάμπω έχει σχέση με τη σφαγή του Ηρώδη. Οι κάτοικοι της περιοχής ανάβουν φωτιές το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων περιμετρικά των χωριών για να μάθουν οι άνθρωποι τη σφαγή και να προφυλαχθούν. Το ζητούμενο ήταν οι φωτιές να διατηρηθούν όλη τη νύχτα. Στην ουσία, τα Κόλιντα Μπάμπω είναι τα κάλαντα. Κρατώντας ραβδιά από κρανιά χτύπαγαν τις αυλόπορτες των σπιτιών φωνάζοντας "κόλιντα μπάμπω" για να τους ανοίξουν οι ιδιοκτήτες και να περάσουν στην αυλή και στο εσωτερικό του σπιτιού. Εκεί δέχονταν κεράσματα από τον νοικοκύρη, χτυπούσαν συμβολικά τρεις φορές με τα ραβδιά το κεφάλι του για υγεία, έδιναν ευχές για καλή σοδειά και καλές γιορτές και έφευγαν λέγοντας "και του χρόνου, με υγεία".


Το Χριστόψωμο
Για το τραπέζι των Χριστουγέννων που ετοίμαζαν με ιδιαίτερη φροντίδα, έφτιαχναν τρία ψωμιά διαφορετικού σχήματος. Την τούρτα του παρά και δύο μικρότερα, ένα για το Θεό και ένα για τα ζώα. Το ψωμί των ζώων (κουλάκ) το έδιναν στα ζώα την ημέρα των Φώτων αφού το βουτούσαν πρώτα στον αγιασμό. Το τραπέζι εκτός από το χριστόψωμο (τούρτα του παρά) περιείχε απαραίτητα και σαραγλί και όλους τους καρπούς (κάστανα, καρύδια). Στο χριστόψωμο μάλιστα έβαζαν μέσα μια δεκάρα η οποία φυλαγόταν πάντα στο εικονοστάσι δεμένη με κόκκινη κλωστή που βάφτηκε τη Μ. Πέμπτη μαζί με τα κόκκινα αυγά.
Την ώρα του τραπεζιού ανακάτευαν συνέχεια τη φωτιά για καλοτυχία και καλή σοδειά, λέγοντας όσες σπίθες βγάζει το ξύλο που καίγεται τόσα τα καλά για το σπίτι. Έριχναν μάλιστα ένα αναμμένο κάρβουνο μέσα στο πήλινο δοχείο του νερού για να μη μπορέσουν οι νεράιδες να το μαγαρίσουν.
Αφού έκοβαν το χριστόψωμο και έτρωγαν το νηστίσιμο φαγητό, αντάλλασαν ευχές και άφηναν το τραπέζι με ό,τι περίσσευε στρωμένο όλο το δωδεκαήμερο για να έρθει ο Θεός να φάει.


Καστοριά
Από τα έθιμα της Καστοριάς αυτό που ξεχωρίζει είναι τα καρναβάλια που λέγονται αλλιώς και ραγκουτσάρια. Γίνονται κάθε χρόνο στις 6,7 και 8 Ιανουαρίου και αποτελούν αναβίωση αρχαίων Διονυσιακών τελετών που γίνονταν στη μέση του χειμώνα και αμέσως μετά τη γιορτή της γέννησης του ήλιου στις 25 Δεκεμβρίου, προς τιμήν της φύσης που θα αναγεννηθεί την άνοιξη.
Στα χριστιανικά χρόνια η γιορτή του ήλιου αντικαταστάθηκε με την ημέρα των Χριστουγέννων και με τα ραγκουτσάρια κλείνει ένα δωδεκαήμερο εορταστικό με έθιμα που έχουν τις ρίζες τους στους πρώτους κατοίκους της περιοχής τους Δωριείς, αποτελώντας σπάνιο δείγμα ιστορικής συνέχειας του τόπου μας, μέσα στους αιώνες.
Στα ραγκουτσάρια άνδρες και γυναίκες μασκαρεμένοι, χωρίς διακρίσεις φορώντας απαραιτήτως μάσκες και έχοντας συντροφιά τους μουσικά όργανα ξεχύνονται στους δρόμους της πόλης, χορεύοντας και τραγουδώντας αναστατώνοντας την πόλη και διώχνοντας τα κακά πνεύματα. Παρόμοιο έθιμο συναντάμε και στην Κοζάνη.

Θράκη 
Η Θράκη, έχοντας ανάλογα έθιμα μ' αυτά της Μακεδονίας, ωστόσο κατέχει μια σημαντική πρωτιά σε χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Η Μάνη, χωριό της επαρχίας Διδυμοτείχου έχει να παρουσιάσει 47 παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Τα παιδιά μέχρι το 1930 και λίγο αργότερα ετοιμάζονταν βδομάδες νωρίτερα για τα κόλιαντα, κάνοντας πρόβες και το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων, έβγαιναν σε ομάδες και ξεχύνονταν στα σοκάκια του χωριού κρατώντας χοντρά μακριά ξύλα τις τσουμάκες που συμβόλιζαν τα ραβδιά των ποιμένων της Βίβλου. Βέβαια μ' αυτά τα ραβδιά θα χτυπούσαν και τις πόρτες των σπιτιών για να ανοίξουν, ενώ τα προστάτευαν και από τις επιθέσεις των σκύλων. Στα χωριά των προσφύγων από την Ανατολική Θράκη τα παιδιά αγόρια πάντα,  έλεγαν τα δικά τους κάλαντα όπως τα λένε ακόμα στο Φυλαχτό (χωριό του Δήμου Τυχερού του νομού Έβρου). Τα πολύ μικρά τραγούδια τα έλεγαν τα μικρά αγόρια από τα ξημερώματα της παραμονής των Χριστουγέννων και μέχρι το μεσημέρι. Μετά συνέχιζαν οι παρέες μεγάλων παιδιών που τραγουδούσαν από το βράδυ της παραμονής όλη τη νύχτα και ολόκληρη τη μέρα των Χριστουγέννων. Κάθε χωριό είχε τα δικά του χριστουγεννιάτικα τραγούδια που διέφεραν από τα γειτονικά χωριά, όχι μόνο στη μελωδία αλλά και στα λόγια.
Το τραγούδισμα των καλάντων δεν ήταν πάντα ευπρόσδεκτο. Δεν ήταν λίγες οι φορές που οι πόρτες δεν άνοιγαν όσο κι αν χτυπούσαν και τα παιδιά απαντούσαν με ανάλογα στιχουργήματα.


Ρουγκάτσια
Στο Πύθιο του νομού Έβρου, τα παιδιά έβγαιναν στους δρόμους για τα κάλαντα μια μέρα νωρίτερα δηλαδή στις 23 Δεκεμβρίου. Από νωρίς το πρωί ήταν στα σοκάκια του χωριού και τραγουδούσαν. Ανήμερα των Χριστουγέννων τη σκυτάλη έπαιρναν τα παλικάρια του χωριού που χωρίζονταν σε ομάδες σε ρουγκάτσια δηλαδή και πήγαιναν σε όλα τα σπίτια. Τα ρουγκάτσια έπρεπε να βρουν το σπίτι ανοιχτό και όλα τα μέλη της οικογένειας εκεί, για να υπάρξει καλοτυχία. Κάθονταν, τραγουδούσαν έπαιρναν κέρασμα ή φιλοδώρημα και έφευγαν.

Στην Ξάνθη οι νοικοκυρές ετοιμάζουν το βραδινό τραπέζι με δώδεκα είδη εδεσμάτων, για τα δωδεκάμερα. Ο γκουχτός που είναι χοντραλεσμένο σιτάρι το οποίο αλέθεται στο χειρόμυλο, βρασμένο καλά έτσι ώστε να γίνει πιλάφι, είναι απαραίτητος πάντα. Δεν πρόσθεταν σ' αυτό τίποτα άλλο εκτός από κοπανισμένο καρύδι.
Ο γκουχτός έμπαινε στη μέση του τραπεζιού και του τοποθετούσαν μια αναμμένη λαμπάδα. Αφού καθόταν η οικογένεια στο τραπέζι, η κυρά του σπιτιού έπρεπε να θυμιατίσει κι έπειτα να κόψουν το Χριστόψωμο, το οποίο είχε μέσα ένα νόμισμα. Το μοίραζε πάντα ο γεροντότερος τοποθετώντας το στο κεφάλι του και τραβώντας το μέχρι να κοπεί. Το πρώτο έδεσμα που τρώγανε ήταν ο γκουχτός και μετά ακολουθούσαν όλα τα άλλα φαγητά.
Οι γυναίκες των Σαρακατσάνων στη Θράκη συνήθιζαν να ζυμώνουν τη χριστοκουλούρα η οποία ήταν κεντημένη με παραστάσεις καθημερινότητας και την έτρωγαν όλοι μαζί με μέλι περιμένοντας τη γέννηση του Χριστού.
Στο Ρήγιο της επαρχίας Διδυμοτείχου, αναβιώνει τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων το έθιμο των Μπαμουσιαραίων, που είναι δύο παλικάρια μεταμφιεσμένα το ένα σε μπαμπουσάριο και το άλλο στη γυναίκα του. Το πρώτο φορά μια νεροκολοκύθα στο πρόσωπο σαν μάσκα, προβιές προβάτων και στη μέση του έχει κρεμασμένη μια κουδούνα, ενώ στη ζώνη του έχει ένα μαχαίρι μεγάλο. Οργανοπαίχτες με ζουρνάδες και γκάιντες συνοδεύουν το ζευγάρι που ξεσηκώνει τον κόσμο με τη μουσική και το χορό.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι στην Κομοτηνή την παραμονή των Χριστουγέννων δεν έλεγαν κάλαντα παρά μόνο την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, γυρνώντας με αναμμένα φανάρια στολισμένα με κορδέλλες χάρτινες και ποικιλόχρωμες. Τραγουδούσαν τα κάλαντα από ένα τυπωμένο βιβλίο. Μάλιστα τα παιδιά κρατούσαν σφυριά ξύλινα, βαμμένα με διάφορα χρώματα και μ' αυτά χτυπούσαν τις πόρτες για να μαζέψουν στραγάλια, σύκα, πορτοκάλια ή καρύδια, όχι χρήματα.