Μετά από αρκετούς μήνες απουσίας, διάφορα τεχνικά προβλήματα που ευτυχώς επιλύθηκαν και ανανεωμένη διάθεση, το e-periodiko mas φιλοξενεί την αγαπημένη φίλη και συγγραφέα την Ηλιάνα Βολανάκη για να μιλήσουμε για το τελευταίο της βιβλίο "Στο Μεθύσι των Αγγέλων".

Μια συνέντευξη που έγινε την εποχή της καραντίνας και λόγω των τεχνικών προβλημάτων στάθηκε αδύνατο να δημοσιευτεί νωρίτερα. Όμως, με τη σκέψη πως ποτέ δεν είναι αργά, σας την παρουσιάζω τώρα και ελπίζω να την απολαύσετε όσο κι εγώ...


Ηλιάνα μου, θέλω να ξεκινήσουμε τη συζήτησή μας για το βιβλίο σου ρωτώντας σε αν το θέμα του, βασίζεται σε αληθινή ιστορία.

Ναι, μιλάμε για ένα ψυχολογικό θρίλερ, βασισμένο σε πραγματικό γεγονός! Η ιστορία διαδραματίζεται στο νησί της Χίου, όπου ο πατέρας της μίας ηρωίδας, μετά από ένα ερωτικό βράδυ, νομίζοντας πως έχει πεθάνει η σύζυγος, την έθαψε ζωντανή στο κήπο του σπιτιού, με σύμμαχο τη μητέρα του! Η αλήθεια, ήρθε στο προσκήνιο, όταν η Αρετώ μπήκε στην εφηβεία, βγαίνοντας στο φως και το μυστικό της μητέρας της, η οποία εκείνη την εποχή, έπασχε από σπάνια καρδιακή νόσο, όπου γνώριζαν μόνο οι γονείς της!

Η συνέχεια, προχωράει ως προς την Αθήνα, όπου η Αρετώ, εργάστηκε ως παραδουλεύτρα σε πλούσιο σπιτικό της εποχής, κάνοντας ταυτόχρονα δεσμό με τον έναν από τους παπάδες που την βοήθησαν να ταξιδέψει και να αλλάξει όνομα. Λίγο πριν ξεσπάσει ο γερμανικός πόλεμος, έμαθε πως είναι έγκυος, αλλά η ανακοίνωση αυτή, δεν άρεσε καθόλου στον παπά, ο οποίος έγινε Αρχιμανδρίτης μάλιστα!

Η βοήθεια ήρθε από τον μεγάλο γιο της οικογένειας όπου εργαζόταν, με συμβατικό γάμο, μέχρι τη στιγμή, που ανακαλύφθηκε πως ο ίδιος ήταν με το μέρος των Γερμανών! Εκτελέστηκε, κατά λάθος, όπως μου είπε η κόρη της, έχοντας την Αρετώ, να αντιμετωπίσει, εκτός από την πορεία της χώρας, τις επιλογές και εξελίξεις μετά, αλλά και το βιασμό της κόρης της, από τον Παππά, χωρίς να ξέρει πως ήταν κόρη του!

Καταδικάστηκε ισόβια στις φυλακές Αβέρωφ και το παιδί της, δόθηκε πρώτα, στο κέντρο βρεφών και ύστερα στο αναμορφωτήριο θηλέων εκείνης της εποχής!

Όπου εκεί ξεκινάει μια μεγάλη σημασία, ανάμεσα στο: τι είναι ο άνθρωπος και στο δικαίωμα της Ελευθερίας του κάθε ανθρώπου! Ταυτόχρονα, το βιβλίο θέλει να επισκιάσει μια γυναικεία φωνή, συμπεριφορά, θα έλεγα, με βάση τις εποχές! Που τελικά, οι άνθρωποι, έρχονται και φεύγουν, αλλά οι αντιλήψεις μένουν απλά ίδιες! Όπως και τα πολιτικά συστήματα! Ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο, για την αναγνώριση και εκτέλεση συνθηκών σε αυτές τις γυναίκες!

Χρονικά τοποθετείται στο 1960 και στις γυναικείες φυλακές. Πριν προχωρήσουμε την κουβέντα μας, πες μου: Θεωρείς ότι έχουμε ασχοληθεί όσο θα έπρεπε σαν άνθρωποι και σαν κοινωνία, για τη διαβίωση των γυναικών στις φυλακές, τις τελευταίες δεκαετίες;

Οι αξίες και οι ιδεολογίες, αλλά και οι αλλαγές στη φιλοσοφία, θέτουν στρατηγικούς στόχους, ως προς τον σωφρονισμό, αναμόρφωση και προσωπική ανάπτυξη στο δικαίωμα του κάθε κρατούμενου. Ξεχωριστά, θα μπορούσα να επισημάνω, με σκοπό την μείωση προτροπής, αλλά και υποτροπής στους κινδύνους, ως προς δημόσια ασφάλεια.

Λέγεται, πως στις γυναικείες φυλακές της εποχής μας, έχουν εφαρμοστεί καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, επενδύοντας αρκετά στην εκπαίδευση της κάθε γυναίκας! Με σεβασμό στην ανθρώπινη ύλη και ύπαρξη.

Τώρα, αναρωτιέμαι, εφόσον αυτές οι γυναίκες, οι σύγχρονες φυλακισμένες, πως κάνουν εξεγέρσεις και ταυτόχρονα, υπάρχουν τόσες δολοφονίες, μιας και η ζωή τους, δεν αλλάζει σε τίποτα με την έξω ζωή;

Στις φυλακές Αβέρωφ, από την άλλη, υπάρχει η εξής διάκριση, από το 1945 και μετά άρχισε να χρησιμοποιείται αποκλειστικά για πολιτικούς κρατούμενους. Εκείνη την περίοδο μάλιστα, χτίστηκε και το περίφημο νοσοκομείο φυλακισμένων γυναικών: Βασιλεύς Παύλος.

Να σημειωθεί ότι το 80% στις φυλακές Αβέρωφ, ήταν γυναίκες της επαρχίας! Όπως αναφέρω και στο βιβλίο, γυναίκες που δεν ήξεραν γράμματα, αλλά κυρίως αυτές που βοηθούσαν τους συζύγους τους, ή καλύτερα συμπαρασταθεί στους άνδρες της οικογένειας, σε οργανώσεις του ΚΚΕ.

Οι συνθήκες διαβίωσης μάλιστα, ήταν φρικτές, με συστήματα θέρμανσης να μην υπάρχουν, εκτός από το πλυσταριό και το μαγειρείο. Το χειρότερο ήταν η απομάκρυνση των παιδιών από τις μανάδες τους, συγκεκριμένα τον Αύγουστο του 1950 ως τιμωρία τους!

Η ηρωίδα σου σκοτώνει! Πόσο δικαιολογημένος μπορεί να είναι ένας φόνος;

Κανένας φόνος, δεν είναι δικαιολογημένος! Η ερώτησή σου, μου θυμίζει, όσο περίεργο και αν σου φαίνεται, ένα ριάλιτι στην Αμερική, που προσπαθούσαν να ωθήσουν τους ανθρώπους στο να διαπράξουν φόνο!

Ερχόμενη τώρα, στην απάντησή μου, μέσω της κόρης της ηρωίδας, η οποία έμαθε για την μητέρα της, μέσω του ημερολογίου της! Θεωρούμενη πως υπάρχει μια διέξοδος μόνο προς λύτρωση και δεν είναι άλλη, από έναν φόνο!

Πιστεύει λοιπόν, πως διαμορφώνεται έτσι, μια θεμελιώδη αξία στο δικαίωμα της ελευθερίας στην κοινωνία! Σε κάθε άνδρα, η Αρετώ, έβλεπε το πρόσωπο του πατέρα της και θεωρούσε ότι θα εξιλεώσει εκτός από την ψυχή της, αλλά και τα βάναυσα μαρτυρία των τόσων άλλων γυναικών.

Διαβάζοντας κάποιες σελίδες του ημερολογίου από την Χριστίνα, κόρη της ηρωίδας, αναγράφεται ένας ψυχοπαθής δολοφόνος, ψυχολογικά ασταθής, από την μέρα που γεννήθηκε. Σε ορισμένες σκηνές του βιβλίου, η Αρετώ, εκδικείται δήθεν, κάνοντας ανούσιες πράξεις, με συγγενείς της, ακόμα και με μη υπαρκτά όντα.

Η αλήθεια είναι ότι η ίδια, υπέφερε από υπερβολικές ανασφάλειες και φοβίες, αλλά και εσωτερικές διαμάχες της συνείδησης.
Ας μην επεκταθώ άλλο, όμως, διότι η κόρη είναι εν ζωή και καλό είναι μερικά πράγματα, να μείνουν θαμμένα!

Η γυναίκα αυτή η Αρετώ είναι και μάνα. Όλες μας μπορούμε να καταλάβουμε πόσο σκληρό είναι να χωρίζει ένα παιδί από τη μάνα του. Στην περίπτωση εδώ είναι δώρο ή κατάρα; Θα μπορούσαν να είναι και τα δύο ταυτόχρονα;

Τα παιδιά είναι δώρα, έτσι πιστεύω και εγώ, το ίδιο και η Αρετώ! Μα και για αυτό, δέχθηκε να κάνει συμβατικό γάμο! Τι κι αν είναι από έρωτα ή βιασμό, από τη στιγμή που το ένιωσε στα σπλάχνα της, είναι δώρο!

Οι συγκρατούμενες της είναι πολιτικές κρατούμενες, που η ίδια αποφασίζει να γράψει τις ιστορίες τους. Πόσο σκληρό είναι για μια γυναίκα να φυλακίζεται για τα πιστεύω της; Πιστεύεις ότι αντιμετωπίζονταν διαφορετικά από τους άντρες;

Όπως ανέφερα παραπάνω, οι περισσότερες γυναίκες είχαν φυλακιστεί επειδή βοηθούσαν τους άνδρες συγγενείς τους.

Για τις γυναίκες στις φυλακές Αβέρωφ, η οργάνωση της εσωτερικής ζωής, είχε μεγάλη σημασία! Και αυτό, επειδή κοιτούσαν να διασφαλιστούν και να οργανωθούν, στα πλαίσια ενός περιβάλλοντος, προσπαθώντας η μία να καλύψει τους ψυχολογικούς τραυματισμούς της άλλης και να αντιμετωπίσουν τις εφιαλτικές στιγμές που ζούσαν.

Υπάρχει κατά τη γνώμη σου επιλογή στη φυλακή; Η Αρετώ επέλεξε να κάνει το φόνο εν βρασμό ξέροντας τις συνέπειες ή οδηγήθηκε σ’ αυτόν νομοτελειακά σαν το μόνο που μπορούσε να γίνει;

Σε μια κουβέντα μου, με την κόρη της, χωρίς να θέλει η ίδια να δώσει περισσότερες πληροφορίες για το θέμα των φυλακών, εκτός από όσα γράφτηκαν στο βιβλίο. Ήθελε απλώς να δοθεί περισσότερη προσοχή στο αναμορφωτήριο θηλέων της εποχής!

Η αλήθεια βέβαια, βρίσκεται στα λεγόμενά της, σε εκείνο το ημερολόγιο που φυλάσσεται σε θυρίδα, μετά την ανάγνωσή του, επειδή η ίδια έχει παιδιά και δεν ξέρουν τίποτα από το παρελθόν της! Ούτε πως ο πατέρας τους, ήταν ο γιατρός που γνώρισε στην φυλακή!

Ποιο είναι τελικά πιο σκληρό; Να υπερασπίζεσαι τη ζωή σου διαπράττοντας φόνο ή να υπερασπίζεσαι τα πιστεύω σου καταλήγοντας και τις δύο φορές στη φυλακή; Ποιο θεωρείς ότι «πονά» περισσότερο;

Ο εμφύλιος πόλεμος, με βάση όλο αυτό, ήταν μια περίοδος ακραίας κοινωνικής κρίσης, όπου οι συσχετισμοί αναστρέφονται και ανταλλάσσονται μεταξύ κοινωνικότητας, αλλά και μεταβολής ζωής και θανάτου.

Ο κόσμος των πολιτικών κρατουμένων, δεν είναι στατικός, είναι ένας κόσμος που βιώνεται μέσα από τα τείχη του, με έναν ιδιαίτερο τρόπο.

Κατά το εξεταζόμενο χρονικό διάστημα, είχαν λάβει χώρα 17 εκτελέσεις γυναικών και συνολικά σε 270. Με βάναυσα τραύματα, το προηγούμενο βράδυ, πριν μεταφερθούν για εκτέλεση.

Ποιο είναι το κεντρικό μήνυμα του βιβλίου; Αυτό που θέλεις να θυμάται ο αναγνώστης;

Αυτό που πρέπει να έχει ο καθένας μέσα του, εκτός από τα πολιτικά συστήματα και καθεστώτα της χώρας, ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης, είναι και τα συναισθήματα. Συναισθήματα, που αναμφίβολα είχαν επηρεαστεί από τα ανεξίτηλα βάναυσα σημάδια που βίωναν σε καθημερινή βάση. Όχι μόνο στο θέμα της φυλακής, αλλά και ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης διαπαιδαγώγησης σε αναμορφωτήριο. Υπήρχαν μάλιστα, κορίτσια, που έμπαιναν εκεί, μόνο και μόνο, επειδή δεν έστρωσαν το κρεβάτι, ή επειδή είχαν σεξουαλικές βλέψεις για το ίδιο φύλο.

Θα ολοκληρώσω με την φράση της Χριστίνας: Μέσα από όλα αυτά τα βάναυσα χρόνια, παράλληλα με την απόγνωση και φοβία, υπήρξαν και βιώματα συνυφασμένα με την ελπίδα. Το θάρρος και την αποφασιστικότητα! Αλλά και πολιτικές αξίες, στην μετέπειτα πορεία του κάθε ανθρώπου, για το μη, ή ναι φασισμό!

Μια παθογένεια, θα συμπλήρωνα και εγώ, ως προς ένα ιδεολογικό υπόβαθρο, σύστημα καλύτερα, σε μια ελληνική κοινωνία, με αναχρονιστικές αντιλήψεις με πληθώρα επιλογών.

Photo by Boba Jaglicic on Unsplash

Εν μέσω πανδημίας, αγωνίας, φόβου αλλά και προσδοκίας ανάκαμψης έρχεται η Ανάσταση του Κυρίου φέτος. Μια διαφορετική κατ' οίκων Ανάσταση  που πολλούς τους ξένισε, άλλους τους στεναχώρησε, άλλους τους θύμωσε και άλλοι το δέχτηκαν ως τη μοναδική λύση.

Δεν έχει σημασία ποιο είναι το σωστό. Δεν έχει σημασία αν ήταν υπερβολικό ή όχι. Σημασία έχει τι σημαίνει για τον καθένα από μας η Ανάσταση και πως θα κρατήσουμε το φως της, στο μυαλό και την ψυχή μας. Αυτό πρέπει να σκεφτούμε.

Η Ανάσταση δεν είναι έθιμο που ξαφνικά και βίαια καταργήθηκε. Είναι η νίκη της ζωής ενάντια στο θάνατο. Είναι η νίκη του φωτός ενάντια στο σκοτάδι. Η νίκη του πνεύματος ενάντια στο σκοταδισμό και την κονσερβοποιημένη σκέψη, που κατευθύνει ομάδες, λαούς, έθνη. Είναι η ελεύθερη βούληση να πιστεύεις στο καλό και να το πράττεις σε κάθε σου βήμα, αδιαφορώντας για το όποιο κόστος.

Είναι η πολυτέλεια που σου χαρίζει να ζεις ως Άνθρωπος και αυτό δεν ορίζεται από χώρους, σημεία, τοποθεσίες. Ορίζεται μονάχα από το μυαλό και την ψυχή τα οποία κανείς δεν μπορεί να περιορίσει, να φυλακίσει, να αλλοιώσει αν δεν έχει τη δική μας συγκατάθεση.

Οι χαρούμενες φωνές έφτασαν στ’ αυτιά της σαν χάδι, ξυπνώντας τη απαλά. Χαμογέλασε, έτσι όπως είχε πολύ καιρό να χαμογελάσει. Ούτε που θυμόταν πόσο!

Άνοιξε τα μάτια της και τεντώθηκε σαν παιδί που δεν αποφάσισε ακόμα να σηκωθεί για το σχολείο. Οι φωνές εκεί, χαρούμενες, ζωντανές την καλούσαν να συμμετέχει.

Τι γίνεται; σκέφτηκε…

Άνοιξε την μπαλκονόπορτα με φόρα και όρμησε έξω… Το πρωινό φως έλουσε το δωμάτιο και το έκανε να φαίνεται τεράστιο, παρά τις ομολογουμένως μικρές του διαστάσεις.

Ο Πέρσης, όπως έλεγε τη χνουδωτή γάτα της, τυλίχτηκε γύρω από τα πόδια της για να εισπράξει τα πρωινά του χάδια. Τον πήρε στην αγκαλιά της και μαζί χάζευαν τα γύρω μπαλκόνια των πολυκατοικιών.

Όλοι χαρούμενοι, μιλούσαν, γελούσαν, τιτίβιζαν σαν τα αποδημητικά πουλιά λίγο πριν το ταξίδι.

"Καλημέρα!" είπε δειλά σε ένα νεαρό από το διπλανό μπαλκόνι… περίεργο, πρώτη φορά τον έβλεπε! Δίπλα μου μένει;... αναρωτήθηκε. Πώς δεν τον συνάντησα ποτέ ως τώρα…

"Καλημέρα", της αποκρίθηκε, έτοιμος για κουβέντα κρατώντας μια κούπα ζεστό καφέ στο χέρι του. Δεν έχουμε γνωριστεί, συνέχισε. Μένω δίπλα σας, εδώ και οχτώ μήνες.

- Αλήθεια;… δεν έτυχε να συναντηθούμε ποτέ, είπε με κάποια απορία.

- Με λένε Κώστα…

- Εμένα Νάντια… πριν την καραντίνα, δούλευα σε μια εταιρεία, γραμματέας. Πρώτη πήγαινα, τελευταία έφευγα. Μετά ήρθε ο ιός, η καραντίνα… στην αρχή δούλευα από το σπίτι, τώρα... δεν με χρειάζονται άλλο…

- Να λοιπόν, γιατί δεν συναντηθήκαμε! Εγώ είμαι μουσικός. Τα απογεύματα έκανα μαθήματα κιθάρας σε παιδιά και τα βράδια ειδικά τα σαββατοκύριακα έπαιζα σε μια μπάντα… με την καραντίνα κόπηκαν όλα, μαχαίρι. Κλείστηκα στο σπίτι και δεν έχω ούτε σκύλο να βγάλω βόλτα…

- Άλλα ωράρια, άλλος κόσμος… είπε με κάποια πίκρα. Γι’ αυτό μείναμε μακριά ο ένας από τον άλλο κι ας μην υπήρχε καραντίνα!...

Η αλήθεια είναι πως τα ζεστά μελένια μάτια του και το αστραφτερό του χαμόγελο, της άρεσαν πολύ. Αυτός ο νεαρός άντρας θα μπορούσε να είναι φίλος της, θα μπορούσε και να τον ερωτευτεί ακόμα, αν της δινόταν …η ευκαιρία. Όμως οι ρυθμοί της ζωής της, την είχαν αποκλείσει από μεγάλη ομάδα ανθρώπων. Δυο φίλες είχε όλες κι όλες, διάφορα φλερτ που τελείωναν πριν καλά - καλά αρχίσουν και τους γονείς της στο νησί, που τους έβλεπε τις γιορτές, άντε και κανένα σαββατοκύριακο.

Τι περίεργο! Μέσα σε λίγα λεπτά συνειδητοποίησε πόσο άδεια ήταν η τόσο «τακτοποιημένη» ζωή της. Αυτή, με το μοντέρνο διαμέρισμα στο κέντρο της πόλης, τα σινιέ ταγιεράκια που φορούσε στη δουλειά, τα lunch break με τα στελέχη της εταιρίας και το πλούσιο αφεντικό, που την πλήρωνε καλά, για να του αγοράζει ακόμα και τα δώρα για τα παιδιά του.

Όσο κι αν έψαχνε, στην καθημερινότητά της δεν υπήρχε προσωπικός χρόνος, εκτός από τις ώρες που κοιμόταν, χάιδευε το γάτο της και έδινε οδηγίες στην κυρία, που φρόντιζε το σπίτι της δύο φορές την εβδομάδα. Άντε και το χρόνο που μιλούσε με τις φίλες της στο τηλέφωνο ή συναντιόταν μαζί τους για να μοιραστούν …τις απογοητεύσεις τους.

Δεν είχε χρόνο να δει τίποτα άλλο εκτός από το πρόγραμμα της «προσωπικής της φυλακής». Αν κάτι δεν ήταν προγραμματισμένο, απλά δεν υπήρχε…

Και σήμερα, ένα χαμόγελο και δυο ζεστές κουβέντες την κάνουν να διαπιστώσει τα κενά, που άφησε να μεγαλώσουν χωρίς καν να τα βλέπει. Όλους αυτούς τους μήνες της καραντίνας, τους πέρασε διαβάζοντας και μιλώντας με τους δικούς της περισσότερο απ’ ό,τι συνήθως και άρχισε να τη θεωρεί ως μια ευκαιρία να τους χορτάσει περισσότερο και να ξεκουραστεί από τις υποχρεώσεις της δουλειάς.

Πόσο θλιβερό! Να ευχαριστεί κανείς μια πανδημία για την ευκαιρία που του δίνει να κάνει όσα δεν είχε χρόνο να κάνει την εποχή της κανονικότητας. Τότε που ο καθένας αποφασίζει ο ίδιος πώς θα ξοδέψει το χρόνο του ή πως θα τον διαθέσει για να είναι ευτυχισμένος. Εκείνη τώρα συνειδητοποιούσε πως τον άφηνε να κυλά μέσα απ’ τα χέρια της, χωρίς να ελέγχει ή να προσπαθεί να ελέγξει τίποτα.

Κάθε τόσο άκουγε παράπονα, διαμαρτυρίες για το αναγκαστικό κλείσιμο στο σπίτι, ανθρώπους που έβρισκαν ένα σωρό δικαιολογίες για να παραβούν την απαγόρευση και δεν μπορούσε να το συμμεριστεί. Ανθρώπινη αντίδραση σκεφτόταν. Για κείνη όμως ήταν δώρο εξ ουρανού, ο εγκλεισμός! Ένιωθε ασφαλής μέσα στο σπίτι κι ελεύθερη να χαρεί και τις εικοσιτέσσερις ώρες της μέρας κάνοντας ό,τι την ευχαριστεί…

Και σήμερα η είδηση του τέλους της καραντίνας ήταν σαν κρύο ντους! Γυρίζουμε ξανά στη ζωή μας και στους ρυθμούς της, της είπε ο Κώστας. Κοίτα γύρω σου όλοι χαίρονται με το νέο αυτό, βγήκαν στα μπαλκόνια για να χειροκροτήσουν για τελευταία φορά… από αύριο, θα μπορούν να κυκλοφορούν, θα βγουν στους δρόμους, θα ζήσουν!

Θα ζήσουν!... πάγωσε με τη σκέψη. Πώς θα ζήσουν; Τι θα είναι όπως το άφησαν πριν από το κακό αυτό; Τόσοι νεκροί, τόσοι φτωχοί, τι θα είναι ίδιο;…

Τον κοίταξε στα μάτια προσπαθώντας να κρύψει όσα κατέκλυζαν το μυαλό της…

- Δηλαδή, όλα τελείωσαν;