Ξυγκόπιτες
Την προπαραμονή των Χριστουγέννων, στα χωριά της ανατολικής Κρήτης γιορτάζεται η μέρα των Αγίων Δέκα. Στα πλαίσια των εορτασμών, έσφαζαν γουρούνια, τα οποία όλο το χρόνο τα τάιζαν με βελανίδια, χουμά και αποφάγια και χρησιμοποιούσαν το λίπος τους, το οποίο αποκαλείται γλίνα, ως βούτυρο και έφτιαχναν την λεγόμενη ξυγκόπιττα.



Ο χοίρος των Χριστουγέννων
Στην Κρήτη παλιότερα ήταν έθιμο να μεγαλώνει κάθε οικογένεια στο χωριό ένα γουρούνι, το «χοίρο», όπως το έλεγαν. Ο χοίρος σφαζόταν την παραμονή των Χριστουγέννων κι ήταν το κύριο Χριστουγεννιάτικο έδεσμα.
Την δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, οι χωρικοί έκοβαν το κρέας του χοίρου και έφτιαχναν:

• λουκάνικα

• απάκια: καπνιστό κρέας

• πηχτή (τσιλαδιά): αφαιρείται κάθε ίχνος κρέατος από το κεφάλι του γουρουνιού και όλα μαζί βράζονται. Ο ζωμός με ειδική προετοιμασία μετατρέπεται σε πηχτό ζελέ που μέσα του βρίσκονται τα κομμάτια του κρέατος.

• σύγλινα, δηλαδή το κρέας του γουρουνιού κομμένο σε μικρά κομμάτια, που το έψηναν και το έβαζαν σε μεγάλα δοχεία και το κάλυπταν με το λιωμένο λίπος του ζώου. Το λίπος έπηζε μόλις έχανε τη θερμότητα του και το κρέας μπορούσε να διατηρηθεί έτσι για αρκετούς μήνες.

• ομαθιές, τα έντερα του χοίρου γεμισμένα με ρύζι, σταφίδες και κομματάκια συκώτι.

• τσιγαρίδες, κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά που το έτρωγαν με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό στην εξοχή, όταν μάζευαν τις ελιές.
Ο χοίρος των Χριστουγέννων ήταν η βασική πηγή κρέατος για αρκετές εβδομάδες. Φυσικά αναφερόμαστε σε μια δίαιτα εξαιρετικά φτωχή σε κρέας, την περίφημη διατροφή της Κρήτης (Μεσογειακή Διατροφή), που χάριζε στους Κρητικούς των παλιότερων δεκαετιών υγεία και μακροζωία.

Τίποτα δεν πήγαινε χαμένο από το χοίρο των Χριστουγέννων, για κάθε κομμάτι του ζώου υπήρχε κάποια χρήση. Ακόμα κι αυτή η ουροδόχος κύστη, η «φούσκα» όπως λέγεται, πλενόταν και καθαριζόταν και μετά φουσκωνόταν και γινόταν μπάλα, πολύτιμο δώρο για τα παιδιά της εποχής εκείνης.



Το έθιμο των «αέρηδων»
Παλιότερα, από την παραμονή των Χριστουγέννων οι γεωργοί οι βοσκοί και οι ναυτικοί έλεγαν «πώς παλεύουν οι καιροί, και οι αέρηδες ποιος θα γεννηθεί και ποιος θα βαπτισθεί». Όποιος γεννηθεί, όποιος αέρας δηλαδή υπερισχύσει την ημέρα των Χριστουγέννων, ο ίδιος θα κρατήσει μέχρι των Φώτων και για το μεγαλύτερο μέρος του καινούριου χρόνου.

Χριστόψωμο
Όπως σε πολλά μέρη της Ελλάδας, έτσι και στην Κρήτη, το Χριστόψωμο κυριαρχεί στην εορταστική κουζίνα και η παράδοση λέει ότι, κατά το ζύμωμά του, οι νοικοκυρές της Κρήτης τραγουδάνε «Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει».

Το παραδοσιακό, αυτό, κρητικό γλυκό ψωμί το στολίζουν με ξόμπλια. Αυτά τα στολίδια συμβολίζουν αλέτρια, ζώα πουλιά, γεννήματα της γης (γεωργική χώρα) ή πιο απλά με έναν σταυρό που συμβολίζει το μαρτύριο που έρχεται.

Στην παλιά Κρήτη πρόσεχαν ιδιαίτερα τα ζώα τους, τα οποία είχαν μερίδα και στο Χριστόψωμο. Έτριβαν ένα χριστόψωμο, το ανακάτευαν με τα πίτουρα και το έδιναν στα ζώα να το φάνε, για να ευλογηθούν κι αυτά. Έπαιρναν κι ένα ρίφι ή πρόβατο στο σπίτι τους γιατί θεωρούσαν πως είναι ευλογημένα μια και ήταν τα ζώα που ζέσταιναν με την ανάσα τους τη φάτνη.




Πρωτοχρονιάτικη μπουγάτσα
Όποιος βρεθεί το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς στο Ηράκλειο θα γνωρίσει και το τοπικό έθιμο της μπουγάτσας ή μπογάτσας όπως τη λένε οι πιο πολλοί κρητικοί. Πωλείται εκτός από τα κλασσικά μπουγατσάδικα της πλατείας στα Λοντάρια και σε υπαίθρια κιόσκια και αποτελεί το πρώτο γλυκό του χρόνου για τους Ηρακλειώτες.




Πηγή: madeincreta.gr, zougla.gr

Δύο είναι τα κυρίαρχα έθιμα της Πελοποννήσου και ίσως και τα πιο γνωστά. Το Χριστόψωμο και το σπάσιμο του ροδιού την Πρωτοχρονιά.




Το Χριστόψωμο
Το Χριστόψωμο ζυμώνεται με διαλεχτά υλικά όπως το ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι και γαρύφαλλα. Κατά τη διάρκεια του ζυμώματος λένε την ευχή: "Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει το ζυμάρι για να γένει".
Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη με την οποία φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την άλλη μισή φτιάχνουν σταυρό με λωρίδες που τις τοποθετούν στη μέση του ψωμιού και στο κέντρο του βάζουν ένα καρύδι άσπαστο ή ένα αυγό, συμβολίζοντας τη γονιμότητα.


Αυτό το ευλογημένο ψωμί είναι στο κέντρο του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού, είναι το πρώτο που κόβεται μόλις καθίσει όλη η οικογένεια γύρω από το γιορτινό τραπέζι και ανταλλάσσουν ευχές.


Το σπάσιμο του ροδιού
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία και ο πατέρας (αρχηγός της) κρατούσε μαζί του ένα ρόδι σ' όλη τη Θεία Λειτουργία για να το λειτουργήσει. Επιστρέφοντας στο σπίτι ο νοικοκύρης χτυπά το κουδούνι της εξώπορτας και μπαίνει πρώτος στο σπίτι και κάνει το "ποδαρικό". Κατόπιν μπαίνει μέσα στο σπίτι σπάει το ρόδι και λέει: "Με υγεία, ευτυχία και χαρά, το νέο έτος και όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας, όλη τη χρονιά".

Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα της Θεσσαλίας είναι το "τάισμα της βρύσης".
Κάθε παραμονή Χριστουγέννων σύμφωνα με το έθιμο οι κοπέλες κρατώντας μια στάμνα, πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση, για να "κλέψουν" το άκραντο (αμίλητο) νερό. Λέγεται έτσι γιατί κατά τη διαδρομή δεν βγάζουν λέξη από το στόμα...
Επίσης αλείφουν με μέλι και βούτυρο τις βρύσες, ευχόμενες όπως τρέχει το νερό, να τρέχουν και τα καλά σε κάθε σπιτικό του χωριού ή της πόλης, για όλη τη χρονιά και να είναι γλυκιά η ζωή τους. Μάλιστα για να έχουν καλή σοδειά, "τάιζαν" τις βρύσες με διάφορα καλούδια, μέλι, ψωμί, όσπρια ή κλαδί ελιάς. Η κοπέλα που θα πήγαινε πρώτη στη βρύση, ήταν η πιο τυχερή για όλο το χρόνο. Στη συνέχεια ρίχνουν ένα βατόφυλλο μέσα στη στάμνα και τρία χαλίκια, τη γεμίζουν με νερό και επιστρέφουν στο σπίτι αμίλητες, μέχρι να πιει όλη η οικογένεια από το νερό της στάμνας. Με το νερό αυτό ραντίζουν κατόπιν και τις τέσσερεις γωνίες του σπιτιού και σκορπίζουν τα τρία χαλίκια στο σπίτι.

Η γουρουνοχαρά
Ένα έθιμο που είναι πολύ γνωστό και σημαντικό όχι μόνο για τη Θεσσαλία, αλλά και για άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Οι οικογένειες στη Θεσσαλία, αγόραζαν από το Μάιο ένα γουρούνι και το συντηρούσαν με πίτουρα και κολοκύθια σε νερό ή στο ποτάμι. Για κάθε αγροτικό σπίτι ήταν απαραίτητο το γουρούνι επειδή από αυτό έπαιρναν εκτός από το κρέας, τη λίπα, τα λουκάνικα και έφτιαχναν τα γουρουνοτσάρουχα...
Όποιος δεν είχε γουρούνι ήταν είτε πολύ φτωχός, είτε ανοικοκύρευτος!...
Το σφάξιμο του γουρουνιού, ήταν μια ιεροτελεστία για την οποία απαιτούνταν 5 με 6 άντρες και μετά το τέλος της ακολουθούσε γλέντι, γι' αυτό και το έθιμο αυτό έχει την ονομασία "γουρουνοχαρά". Οι ημερομηνίες κατά τις οποίες γινόταν το σφάξιμο του γουρουνιού, δεν είναι ίδιες σ' όλες τις περιοχές της Θεσσαλίας. Συνήθως όμως γινόταν στις 27 Δεκεμβρίου, ημέρα του Αγ. Στεφάνου, γι' αυτό και ονόμαζαν τη γιορτή αυτή γουρουνοστέφανο ή γρουνοστέφανο.
Η διαδικασία ξεκινούσε με την νοικοκυρά που έδινε μικρή ποσότητα αναμμένης στάχτης μαζί με θυμίαμα στο σφαγέα, ο οποίος αφού θυμιάτιζε τους εργαζόμενους, έριχνε τη στάχτη με το θυμίαμα στο λαιμό του γουρουνιού για να είναι κι αυτό ευλογημένο και καλό το κρέας του. Μετά ένας από τους εργάτες έπαιρνε λίγο από το αίμα του γουρουνιού, άλειφε τα παιδιά στο πρόσωπο για να είναι γερά από αρρώστιες όλο το χρόνο και έγδερναν το γουρούνι. Το δέρμα του το αλάτιζαν και το δίπλωναν για να το κάνουν αργότερα τα γουρουνοτσάρουχα που φορούσαν στις αγροτικές δουλειές τους. Στη συνέχεια έπαιρναν το λίπος, τεμάχιζαν το σφάγιο, έφτιαχναν τα λουκάνικα, ενώ καθ' όλη
τη διάρκεια της εργασίας αυτής, υπήρχε τραπέζι στρωμένο με φαγητό και κρασί για τους ανθρώπους που συμμετείχαν. Οι άντρες έφευγαν για τα σπίτια τους και ξαναγυρνούσαν το βράδυ για να γιορτάσουν μαζί με το νοικοκύρη το γεγονός και γλεντώντας μέχρι το πρωί.
Το έθιμο αυτό τηρήθηκε μέχρι το 1940 όπου ο πόλεμος και η κατοχή εμπόδισε τη συνέχισή του. Σήμερα όμως τηρείται και πάλι, σε πολλά μέρη της Θεσσαλίας, πόλεις και χωριά.



πηγή πληροφοριών: Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση

Το πιο σημαντικό έθιμο της Ηπείρου που μάλιστα αναφέρεται και στα τοπικά κάλαντα, είναι τα σπάργανα του Χριστού. Τα σπάργανα δεν είναι άλλο από τηγανίτες στην πλάκα, ένα νοστιμότατο τοπικό γλύκισμα, μελωμένο με ζαχαρόνερο και πασπαλισμένο με καρύδια και κανέλα και τις έφτιαχναν την παραμονή των Χριστουγέννων, όταν όλη η οικογένεια ήταν μαζεμένη κοντά στο αναμμένο τζάκι. Εκεί έψηναν τις τηγανίτες, πάνω σε πυρωμένη πλάκα.
Σύμφωνα με την παράδοση αυτά ήταν τα σπάργανα του Χριστού, στη φάτνη...
Αν θελήσετε να τις δοκιμάσετε δεν έχετε παρά να ακολουθήσετε την παρακάτω συνταγή.

Υλικά: 1 κιλό αλέυρι, 1 κανάτα χλιαρό νερό, λίγο αλάτι, 1/2 κιλό καρύδια καθαρισμένα και προαιρετικά ξερός βασιλικός, πορτοκαλόφλυδες, μέλι και κανέλα.

Πώς τις φτιάχνουμε: Κοσκινίζουμε το αλεύρι και το ανακατεύουμε με το αλάτι. Το βάζουμε σε μια λεκάνη και ρίχνουμε το χλιαρό νερό λίγο - λίγο. Ανακατεύουμε μέχρι να γίνει ένας πηχτός χυλός.
Αν θέλετε να τις ψήσετε με τον παραδοσιακό τρόπο, ανάψτε φωτιά με ξερά ξύλα κέδρου στο τζάκι και πάρτε μια πλάκα 40 x 40 cm και 3,5 cm πάχους, τοποθετήστε τη πάνω σε πυροστιά, αφήνοντάς τη να καεί καλά. Όταν καεί η πλάκα, ρίξτε με μια μεγάλη κουτάλα το χυλό πάνω της και απλώστε τη με ένα ξύλο. Όταν ψηθεί η τηγανίτα, γυρίστε τη από την άλλη πλευρά να ψηθεί για λίγα λεπτά ακόμα. Συνεχίστε μέχρι να τελειώσει ο καιρός.
Τις τοποθετούμε σε ταψί με την εξής σειρά: τριμμένο καρύδι, τηγανίτα, τριμμένο καρύδι, τηγανίτα... και όταν τελειώσουν όλες τις κόβουμε σε τετράγωνα κομμάτια. Στη συνέχεια τις περιχύνουμε με το σιρόπι που μέσα του έχουμε ρίξει τις πορτοκαλόφλουδες (δίνουν ωραίο άρωμα), τον ξερό βασιλικό και προαιρετικά το μέλι.

Ανήμερα των Χριστουγέννων στην Ήπειρο αναβιώνει ένα έθιμο που βασίζεται στο προσκύνημα των βοσκών στο νεογέννητο Θεάνθρωπο. Σύμφωνα μ' αυτό, όταν οι βοσκοί πήγαν να προσκυνήσουν το Θείο Βρέφος, η νύχτα ήταν σκοτεινή και εκείνοι έκοψαν κλαριά από ξερά πουρνάρια και πήραν ο καθένας από ένα, βάζοντάς του φωτιά για να φωτίζει τη διαδρομή. Έτσι το σκοτεινό βουνό γέμισε χαρούμενα τριξίματα φωτιάς που λαμπύριζαν παντού. Έτσι και οι Ηπειρώτες, όταν πάνε σε σπίτια φίλων και γειτόνων για να ευχηθούν χρόνια πολλά, πάνε με τον ίδιο τρόπο κρατώντας δηλαδή ένα αναμμένο κλαδί και η ευχή που έδιναν τα παλιότερα χρόνια ήταν, "αρνιά, κατσίκια, νύφες και γαμπρούς". Αυτή ήταν η καλύτερη ευχή για κάθε νοικοκύρη. Να προκόβουν τα κοπάδια του, να μεγαλώνει η οικογένειά του με τα παιδιά του να παντρεύονται και να κάνουν παιδιά...

Στα Ιωάννινα, δεν κρατούν ολόκληρο το κλαδί, κρατούν όμως στα χέρια τους δαφνόφυλλα και πουρναρόφυλλα που τα πετούν στο τζάκι μπαίνοντας και κάνοντας την ίδια πάντα ευχή.




πηγή πληροφοριών: Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση

Όσο κι αν προσπαθήσει κανείς δεν θα βρει πιο ποιοτικό δώρο από ένα βιβλίο. Μέσα από το ταλέντο του συγγραφέα μπορεί κανείς να δει με άλλο μάτι το κάθε τι. Τις μέρες των γιορτών, όλοι γινόμαστε λίγο πιο ευαίσθητοι και συναισθηματικοί έτσι ώστε να είμαστε καλύτεροι δέκτες ενός βιβλίου. Τα παιδιά, ακόμα περισσότερο. Γι' αυτό διαλέξαμε για σας βιβλία για μικρά και μεγάλα παιδιά, που θα ταξιδέψουν στο όνειρο ή τη φαντασία, δημιουργώντας εικόνες και ορίζοντες για όσους το επιλέξουν...