 |
| Παιδιά. Ελλάδα, γύρω στα 1960 Πέτρος Μπρούσαλης. Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη |
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος όπως είναι φυσικό, διέκοψε κάθε διαδικασία «ανάπτυξης» της προπολεμικής ελληνικής οικονομίας αφήνοντας πίσω του μια κατεστραμμένη Ελλάδα. Ο τερματισμός του Εμφυλίου, που με τη σειρά του είχε φέρει μεγάλα δεινά και το διχασμό της κοινωνίας, ξεκινά μια φάση «επούλωσης».
Ξεκινά με την ίδρυση δύο μεγάλων δημόσιων επιχειρήσεων, του ΟΤΕ το 1949 και της ΔΕΗ το 1950, που βοηθούν στην ανάπτυξη της οικονομίας, τα επόμενα χρόνια.
Είναι η δεκαετία της μεγάλης κοινωνικής και πολιτιστικής αναταραχής. Θεωρείται, από πολλούς ιστορικούς, ως μια περίοδος αμφισβήτησης και αντικομφορμισμού με πρωτοστάτη τη νεολαία. Τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις περιλαμβάνονται στα δέκα αυτά χρόνια, το 1951, 1952,1956 και 1958, ενώ στις 5 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου συλλαμβάνεται ο Μανόλης Γλέζος με την κατηγορία της κατασκοπείας. Ένα χρόνο αργότερα το 1959 δικάζεται από Στρατοδικείο μαζί με άλλα στελέχη του ΚΚΕ και καταδικάζεται σε πενταετή φυλάκιση.
 |
| Η οδός Πανεπιστημίου. Αθήνα, 1951 Νικόλαος Τομπάζης - Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη |
Η ευαισθητοποίηση των ομάδων, η ροκ μουσική αλλά και οι εναλλακτικοί τρόποι ζωής δημιούργησαν αυτό που ονομάζεται «αντικουλτούρα» της δεκαετίας του ’60 και ίσως αυτός είναι ο κύριος λόγος που έγινε συνώνυμη με όλους τους νέους, τις πνευματικές διεργασίες, το ριζοσπαστισμό και τα ανατρεπτικά γεγονότα, παγκοσμίως.
Οι περισσότερες από τις βιομηχανικές μονάδες που δημιουργούνται στις αρχές της δεκαετίας του ’50 αποτελούν επενδύσεις του Δημοσίου, λειτουργούν με προνομιακούς όρους και καταλαμβάνουν σχεδόν μονοπωλιακή θέση στην αγορά. Έτσι θεσπίζονται ευνοϊκές διατάξεις για την ίδρυση ναυπηγείων σε ολόκληρη τη χώρα, δίνονται κίνητρα για βιομηχανίες εκτός του λεκανοπεδίου της Αττικής, αλλά και στη Β. Ελλάδα. Όμως η χώρα αντιμετώπιζε νομισματική αστάθεια, μεγάλη δημοσιονομική πίεση και σοβαρά προβλήματα στο ισοζύγιο πληρωμών. Ήταν εξαρτημένη από την ξένη βοήθεια και τις εισαγωγές, ακόμη και για την καθημερινή διατροφή των κατοίκων.
 |
| Γερανοί και φορτηγά πλοία. Πειραιάς, 1951 Νικόλαος Τομπάζης - Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη |
Εμφανίζονται τα πρώτα εργοστάσια ζάχαρης, τα φωσφορικά λιπάσματα, η ΕΣΣΟ Πάπας, η Πεσινέ καθώς και βιομηχανικά συγκροτήματα μεταποίησης αγροτικών προϊόντων. Για το σκοπό αυτό ιδρύεται και ο Οργανισμός Χρηματοδότησης Οικονομικής Ανάπτυξης, δικαιοδοσία που αργότερα αναλαμβάνει η ΕΤΒΑ. Την ίδια στιγμή αρχίζει μια προσπάθεια οργανωμένης τουριστικής ανάπτυξης από την Εθνική Τράπεζα και τον ΕΟΤ. Ραγδαία είναι και η ανάπτυξη της ναυτιλίας με ανασυγκρότηση του εμπορικού στόλου, ενώ επαναλειτουργεί η ΔΕΘ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, στη διάρκεια της περιόδου 1951-1960, οι Έλληνες εκθέτες στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης κυμάνθηκαν μεταξύ 300 και 488, ενώ οι εκθέτες του εξωτερικού μεταξύ 463 και 1.826. Στην προαναφερόμενη δεκαετία, η Γερμανία κατείχε τα πρωτεία στις ανεπίσημες συμμετοχές του εξωτερικού και ακολουθούσαν η Βρετανία, η Ιταλία και η Γαλλία.
Το οδικό δίκτυο της χώρας είναι σε κακή κατάσταση και έτσι ξεκινά σιγά – σιγά η ασφαλτόστρωσή του. Οι γειτονιές βέβαια παρέμεναν με χωματόδρομους που έπνιγαν στη σκόνη ή τη λάσπη τους κατοίκους ανάλογα με την εποχή.
Το οδικό δίκτυο της χώρας είναι σε κακή κατάσταση και έτσι ξεκινά σιγά – σιγά η ασφαλτόστρωσή του. Οι γειτονιές βέβαια παρέμεναν με χωματόδρομους που έπνιγαν στη σκόνη ή τη λάσπη τους κατοίκους ανάλογα με την εποχή.
 |
| Χωρικός ταΐζει γαλοπούλες. Μαρούσι, 1951 Νικόλαος Τομπάζης - Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη |
Ο κόσμος αρχίζει να αλλάζει. Οι πόλεμοι, οι στερήσεις και οι κακουχίες των προηγούμενων δεκαετιών δημιουργούν την ανάγκη για μια καλύτερη ζωή, κάνοντας τους ανθρώπους να έχουν όνειρα και επιθυμίες. Ολόκληρη η κοινωνία στα μεγάλα αστικά κέντρα Αθήνας – Θεσσαλονίκης ζει στο ρυθμό της «Αντιπαροχής». Το αμερικάνικο όνειρο εισβάλλει στην ελληνική κοινωνία και για πολλούς έγινε ανάγκη για ένα διαφορετικό τρόπο ζωής.
Τα πρώτα τρόλεϊ με ένστολους οδηγούς και εισπράκτορες κάνουν την εμφάνισή τους ενώ γεμίζουν οι δημόσιοι χώροι από ταμπέλες στην καθαρεύουσα για μεγαλύτερο καθωσπρεπισμό, σε μια εποχή που το μορφωτικό επίπεδο ήταν ιδιαίτερα χαμηλό και για πολλούς οι ταμπέλες αυτές είχαν άγνωστο και ακατανόητο περιεχόμενο.
Στη δεκαετία αυτή συνυπάρχουν τρεις λογοτεχνικές γενιές. Η γενιά του ’30, η πρώτη μεταπολεμική γενιά και η δεύτερη μεταπολεμική γενιά.
Η γενιά του ‘30 με τους ποιητές Γιώργο Σεφέρη («Κύπρον ου μ’ εθέσπισε…» 1955), Ανδρέα Εμπειρίκο («Ενδοχώρα» 1954), Νίκο Εγγονόπουλο («Εν Ανθηρώ Ελληνι Λόγω», 1957), Οδυσσέα Ελύτη («Το άξιον εστί», 1959) με τον πεζογράφο Νίκο Καζαντζάκη («Ο καπετάν Μιχάλης», 1953, «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» 1954, «Ο τελευταίος πειρασμός» 1955, «Ο Φτωχούλης του Θεού» 1956, καθώς και τους Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη, Γιώργο Θεοτοκά, Μ. Καραγάτση, Άγγελο Τερζάκη, Στράτη Μυριβήλη, Μενέλαο Λουντέμη, Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο, Γιάννη Σκαρίμπα, που μέσα σ’ αυτά τα δέκα χρόνια έδωσαν κάποια από τα καλύτερα έργα τους. Στην ίδια χρονική περίοδο δημοσιεύουν συλλογές τους οι ποιητές Γιάννης Ρίτσος, Ζωή Καρέλλη, Γιώργος Θέμελης, Νικηφόρος Βρεττάκος κ.α.
Την πρώτη μεταπολεμική γενιά, αποτελούν πνευματικοί άνθρωποι αρκετοί από τους οποίους έλαβαν μέρος στην Αντίσταση και διώχθηκαν κατά τη μετεμφυλιακή περίοδο. Οι περισσότεροι ήταν γεννημένοι μεταξύ του 1910 και του 1930 και τη δεκαετία 50 – 60 εξέδωσαν μερικά από τα καλύτερα έργα τους. Ανάμεσά τους βρίσκουμε το Μανόλη Αναγνωστάκη, την Ελένη Βακαλό, το Γιώργο Γεραλή, το Στέλιο Γεράνη, το Γιάννη Δάλλα, το Νίκο Καρούζο, το Μιχάλη Κατσαρό, το Θανάση Κωσταβάρα, το Μίλτο Σαχτούρη, τον Τάκη Σινόπουλο, τον Αλέξανδρο Κοτζιά, το Νίκο Κάσδαγλη, το Στρατή Τσίρκα, το Σπίρο Πλασκοβίτη, τη Γαλάτεια Σαράντη, το Νίκο Καχτίτση και άλλους.
Τη δεύτερη μεταπολεμική γενιά, που συνυπήρχε με την πρώτη και τη γενιά του ’30, εκπροσωπούν οι Ντίνος Χριστιανόπουλος, Κική Δημουλά, Βύρων Λεοντάρης, Γιάννης Νεγρεπόντης, Βασίλης Βασιλικός, Γιώργος Χειμωνάς κ.α.
Τα πρώτα τρόλεϊ με ένστολους οδηγούς και εισπράκτορες κάνουν την εμφάνισή τους ενώ γεμίζουν οι δημόσιοι χώροι από ταμπέλες στην καθαρεύουσα για μεγαλύτερο καθωσπρεπισμό, σε μια εποχή που το μορφωτικό επίπεδο ήταν ιδιαίτερα χαμηλό και για πολλούς οι ταμπέλες αυτές είχαν άγνωστο και ακατανόητο περιεχόμενο.
Τα μεταναστευτικά ρεύματα προς Ευρώπη αλλά κυρίως προς Αμερική είναι έντονα. Με πληθυσμό 9.600.000 κατοίκων, μετανάστευσαν αυτή τη δεκαετία 173.000 περίπου Έλληνες, κυρίως προς τις Hνωμένες Πολιτείες της Aμερικής, αναζητώντας καλύτερη τύχη.
Τα παιδιά μεγάλωναν ως παιδιά, με ατέλειωτο παιχνίδι στις αλάνες και στα προαύλια των σχολείων. Τα πιο αγαπημένα ομαδικά παιχνίδια της εποχής ήταν η τυφλόμυγα, το περνά – περνά η μέλισσα, το μπιζ, τα πεντόβολα, τα μήλα, το δαχτυλίδι, η κολοκυθιά, το ένα λεπτό κρεμμύδι και η αμπάριζα. Φυσικά το πιο αγαπημένο των αγοριών ήταν το ποδόσφαιρο ή καλύτερα η μπάλα. Πολλά τζάμια αλλά και γλάστρες υπέφεραν από τις δυνατές μπαλιές των πιτσιρικάδων της εποχής.
Τα παιδιά μεγάλωναν ως παιδιά, με ατέλειωτο παιχνίδι στις αλάνες και στα προαύλια των σχολείων. Τα πιο αγαπημένα ομαδικά παιχνίδια της εποχής ήταν η τυφλόμυγα, το περνά – περνά η μέλισσα, το μπιζ, τα πεντόβολα, τα μήλα, το δαχτυλίδι, η κολοκυθιά, το ένα λεπτό κρεμμύδι και η αμπάριζα. Φυσικά το πιο αγαπημένο των αγοριών ήταν το ποδόσφαιρο ή καλύτερα η μπάλα. Πολλά τζάμια αλλά και γλάστρες υπέφεραν από τις δυνατές μπαλιές των πιτσιρικάδων της εποχής.
 |
| Θερισμός. Άγιος Στέφανος, 1958 Νικόλαος Τομπάζης - Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη |
Οι κούνιες υπήρχαν σε κάθε σπίτι με δέντρο στην αυλή του, ήταν φτιαγμένες από ξύλο και χοντρό σκοινί και ήταν πόλος έλξης όλων των παιδιών της γειτονιάς. Τότε τα παιδιά έβγαιναν στο δρόμο και έβρισκαν παρέα για παιχνίδι, ξεκινούσαν με κρυφτό ή κυνηγητό μέχρι να μαζευτούν όλα και μετά ξεκινούσαν τα πιο οργανωμένα παιχνίδια.
Τα παιδικά βιβλία, τα παραμύθια και τα εικονογραφημένα κόμικς είχαν κερδίσει την προτίμηση των παιδιών της εποχής με ξεχωριστή θέση ανάμεσά τους να καταλαμβάνουν οι μύθοι του Αισώπου. Τα παιδικά λογοτεχνικά βιβλία που περνούσαν στιγμές μεγάλης δόξας, ήταν χωρισμένα σε αμιγώς λογοτεχνικά, σε σχολικά και σε βιβλία γνώσεων. Όλα όμως μιλούσαν τη δημοτική, τη γλώσσα της καθημερινότητας.
Ο Γιώργος Θαλάσσης, ο Μικρός Ήρωας, ο Σπίθας, ο Σεραφίνο, ο Τιραμόλα ήταν μερικοί από τους αγαπημένους και αγέραστους ήρωες των παιδικών περιοδικών που λάτρευαν τα παιδιά για δύο δεκαετίες τουλάχιστον.
Η γυναίκα της δεκαετίας του ’60 αλλάζει όψη. Σ’ αυτό βοηθά πολύ η μόδα που είναι πιο κολακευτική καθώς οι γραμμές των ρούχων ακολουθούν το κορμί τονίζοντας το στήθος, τη μέση και την περιφέρεια. Το μάκρος του φορέματος κυμαίνεται από τη μέση της γάμπας ως ακριβώς κάτω από το γόνατο και δίνεται έμφαση στα αξεσουάρ όπως μαντίλια, γυαλιά, μπιζού, τσάντες και καπέλα.
Η πρώτη ελληνίδα βουλευτής περνά το κατώφλι της Βουλής των Ελλήνων και ορκίζεται το 1953. Είναι η Ελένη Σκούρα.
Η κοσμική ζωή χαρακτηρίζεται από μουσελίνα και σμόκιν, δεξιώσεις, τένις και ιππικό όμιλο για την υψηλή κοινωνία και από βόλτες με παγωτό χωνάκι, ηλιόσπορους και πασατέμπο, λούνα παρκ για τους υπόλοιπους. Αγαπημένη έξοδος για το Σαββατόβραδο ο κινηματογράφος με τις ασπρόμαυρες ταινίες και τους αστέρες έλληνες και ξένους. Η Μελίνα Μερκούρη, η Έλλη Λαμπέτη, η Κατίνα Παξινού, η Ειρήνη Παπά, η Λιζ Τέιλορ, η Μέρλιν Μονρό, η Σοφία Λόρεν, η Τζίνα Λολομπρίτζιτα, η Μπριζίτ Μπαρντό κ.α. γίνονται οι προσωπικότητες που λάμπουν τόσο στην οθόνη, όσο και εκτός αυτής.
Τα παιδικά βιβλία, τα παραμύθια και τα εικονογραφημένα κόμικς είχαν κερδίσει την προτίμηση των παιδιών της εποχής με ξεχωριστή θέση ανάμεσά τους να καταλαμβάνουν οι μύθοι του Αισώπου. Τα παιδικά λογοτεχνικά βιβλία που περνούσαν στιγμές μεγάλης δόξας, ήταν χωρισμένα σε αμιγώς λογοτεχνικά, σε σχολικά και σε βιβλία γνώσεων. Όλα όμως μιλούσαν τη δημοτική, τη γλώσσα της καθημερινότητας.
Ο Γιώργος Θαλάσσης, ο Μικρός Ήρωας, ο Σπίθας, ο Σεραφίνο, ο Τιραμόλα ήταν μερικοί από τους αγαπημένους και αγέραστους ήρωες των παιδικών περιοδικών που λάτρευαν τα παιδιά για δύο δεκαετίες τουλάχιστον.
Η γυναίκα της δεκαετίας του ’60 αλλάζει όψη. Σ’ αυτό βοηθά πολύ η μόδα που είναι πιο κολακευτική καθώς οι γραμμές των ρούχων ακολουθούν το κορμί τονίζοντας το στήθος, τη μέση και την περιφέρεια. Το μάκρος του φορέματος κυμαίνεται από τη μέση της γάμπας ως ακριβώς κάτω από το γόνατο και δίνεται έμφαση στα αξεσουάρ όπως μαντίλια, γυαλιά, μπιζού, τσάντες και καπέλα.
Η πρώτη ελληνίδα βουλευτής περνά το κατώφλι της Βουλής των Ελλήνων και ορκίζεται το 1953. Είναι η Ελένη Σκούρα.
Η κοσμική ζωή χαρακτηρίζεται από μουσελίνα και σμόκιν, δεξιώσεις, τένις και ιππικό όμιλο για την υψηλή κοινωνία και από βόλτες με παγωτό χωνάκι, ηλιόσπορους και πασατέμπο, λούνα παρκ για τους υπόλοιπους. Αγαπημένη έξοδος για το Σαββατόβραδο ο κινηματογράφος με τις ασπρόμαυρες ταινίες και τους αστέρες έλληνες και ξένους. Η Μελίνα Μερκούρη, η Έλλη Λαμπέτη, η Κατίνα Παξινού, η Ειρήνη Παπά, η Λιζ Τέιλορ, η Μέρλιν Μονρό, η Σοφία Λόρεν, η Τζίνα Λολομπρίτζιτα, η Μπριζίτ Μπαρντό κ.α. γίνονται οι προσωπικότητες που λάμπουν τόσο στην οθόνη, όσο και εκτός αυτής.
 |
| Διερχόμενη αμαξοστοιχία. Νομός Έβρου, 1955 Ιωάννης Λάμπρος - Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη |
Στη δεκαετία αυτή συνυπάρχουν τρεις λογοτεχνικές γενιές. Η γενιά του ’30, η πρώτη μεταπολεμική γενιά και η δεύτερη μεταπολεμική γενιά.
Η γενιά του ‘30 με τους ποιητές Γιώργο Σεφέρη («Κύπρον ου μ’ εθέσπισε…» 1955), Ανδρέα Εμπειρίκο («Ενδοχώρα» 1954), Νίκο Εγγονόπουλο («Εν Ανθηρώ Ελληνι Λόγω», 1957), Οδυσσέα Ελύτη («Το άξιον εστί», 1959) με τον πεζογράφο Νίκο Καζαντζάκη («Ο καπετάν Μιχάλης», 1953, «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» 1954, «Ο τελευταίος πειρασμός» 1955, «Ο Φτωχούλης του Θεού» 1956, καθώς και τους Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη, Γιώργο Θεοτοκά, Μ. Καραγάτση, Άγγελο Τερζάκη, Στράτη Μυριβήλη, Μενέλαο Λουντέμη, Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο, Γιάννη Σκαρίμπα, που μέσα σ’ αυτά τα δέκα χρόνια έδωσαν κάποια από τα καλύτερα έργα τους. Στην ίδια χρονική περίοδο δημοσιεύουν συλλογές τους οι ποιητές Γιάννης Ρίτσος, Ζωή Καρέλλη, Γιώργος Θέμελης, Νικηφόρος Βρεττάκος κ.α.
Την πρώτη μεταπολεμική γενιά, αποτελούν πνευματικοί άνθρωποι αρκετοί από τους οποίους έλαβαν μέρος στην Αντίσταση και διώχθηκαν κατά τη μετεμφυλιακή περίοδο. Οι περισσότεροι ήταν γεννημένοι μεταξύ του 1910 και του 1930 και τη δεκαετία 50 – 60 εξέδωσαν μερικά από τα καλύτερα έργα τους. Ανάμεσά τους βρίσκουμε το Μανόλη Αναγνωστάκη, την Ελένη Βακαλό, το Γιώργο Γεραλή, το Στέλιο Γεράνη, το Γιάννη Δάλλα, το Νίκο Καρούζο, το Μιχάλη Κατσαρό, το Θανάση Κωσταβάρα, το Μίλτο Σαχτούρη, τον Τάκη Σινόπουλο, τον Αλέξανδρο Κοτζιά, το Νίκο Κάσδαγλη, το Στρατή Τσίρκα, το Σπίρο Πλασκοβίτη, τη Γαλάτεια Σαράντη, το Νίκο Καχτίτση και άλλους.
Τη δεύτερη μεταπολεμική γενιά, που συνυπήρχε με την πρώτη και τη γενιά του ’30, εκπροσωπούν οι Ντίνος Χριστιανόπουλος, Κική Δημουλά, Βύρων Λεοντάρης, Γιάννης Νεγρεπόντης, Βασίλης Βασιλικός, Γιώργος Χειμωνάς κ.α.
Τη δεκαετία του ’60 ανθεί το λαϊκό τραγούδι, το θέατρο και ο κινηματογράφος. Για να μην κουραστείτε όμως, αυτά θα τα πούμε αναλυτικότερα, σε επόμενες αναρτήσεις.
πηγή πληροφοριών: antitetradia.gr, tovima.gr και το βιβλίο "Η γειτονιά μας η παλιά" των Γιάννη και Νάντιας Σαραντόπουλου, από τις εκδόσεις Σαββάλα.
Κείμενο: to e-periodiko mas
Φωτογραφίες από: benaki.org
